Aline Sax – Grensgangers

Berlijn, Oost en West, de Muur, de beelden, de verhalen; ze blijven fascineren, beangstigen, nadenken.
Mijn vader had nooit gedacht dat hij het nog zou meemaken dat de Muur viel.
Met verbazing, verbijstering en een mate van blijheid keken we samen zoals zovelen naar de tv-beelden. Geen journaal sloegen we over, internet was nog geen woord.

Hij had WOII meegemaakt, volgde nieuws en politiek stipt, je hoorde GBJ Hiltermann met diens kijk op de wereld en alles verder dat ’s morgens begon met de waterstanden en eindigde met de laatste tonen van het volkslied. Je speelde ‘daar komen de Russen’, zag kruisraketdemonstraties, tijd Koude Oorlog. Je hoorde op school erover, een lied, Over de Muur, is blijvend bijzonder. En toen was het november 1989. Men zat OP de Muur!

Dit boek van bijna 400 blz. met daarin drie verhaallijnen over jonge mensen uit één familie moest een keer worden gelezen. De vlotte schrijfstijl van Aline Sax laat je het in een oogwenk doornemen. Zij vertelt over grensganger Julian in 1961 die de scheiding van Oost en West letterlijk meemaakte. Hij was in één klap zijn leven kwijt – werk, zijn lief, zijn vrienden.
Marthe, een nichtje uit een volgende generatie, is in 1977 gegrepen door het gedachtegoed van ‘die weiße Rose’. Met gevolgen waardoor levens worden getekend.
In 1989 staat Sybille centraal, wonend bij grootouders gaat zij op zoek naar Julian. Maar waar te zoeken als je niets weet, tegen een muur van geslotenheid en onwetendheid oploopt? Wat moet je als een ander familielid ineens opduikt, je nooit vrij voelt, er beweging plaatsvindt in maatschappij en heersend regime?

De verhaallijnen kennen geen duidelijk einde, kloppend met de realiteit. Niets was bekend over de mens die verdween achter deze brok beton met prikkeldraad. Of werd neergeknald als de vluchtpoging mislukte, spoorloos in de anonimiteit van de Stasi.

Twee gezinsleden gingen mij voor, je geeft blijkbaar interesse door. Laat vele jongeren volgen. Een boek dat bij de les Duits, Maatschappijleer, Geschiedenis en ook Nederlands een plaats mag hebben. Want hoe belangrijk is vrijheid in denken en doen? De drie 20-jarigen wisten het.
Aanrader.

Aline Sax, Grensgangers, Davidsfonds, 2015, 392 blz., 9789059086593 

—

Samenvatting

‘Grensgangers’ is een boek waarin jonge mensen – letterlijk én figuurlijk – hun grenzen aftasten. Drie verhalen, drie levens, één familie, één stad.

1961 Julian ondervindt de scheiding van Oost en West door de Berlijnse muur aan den lijve. Als Oost-Berlijner is hij van de ene dag op de andere volledig afgesneden van zijn West-Berlijnse vriendin, Heike. Maar hij besluit zich niet bij de situatie neer te leggen en te vluchten.

1977 Voor zijn nichtje Marthe is vluchten geen oplossing. Zij maakt samen met haar broer Florian deel uit van een leesclub, een groepje jongeren dat verboden boeken leest en het regime van binnenuit wil veranderen. Tot ze in het vizier van de Stasi komen…

1989 Sybille is helemaal niet bezig met politiek. Zij probeert onder de radar te blijven. Als haar grootmoeder echter in coma raakt, moet ze allerlei middelen inzetten om haar te redden. Middelen waarvan ze nooit gedacht had dat ze ze zou durven te gebruiken. En dan valt de muur …