door ‘Ik help je wel.‘
Een novelle die je even leest op dagen tussen kerst en oudjaar, dagen die als het ware rimpelen van het ene weekend naar het andere. Het even in een novelle dat een heel leven omvat. Wie vertelt er nog over als het het leven uit een huis is verdwenen? Wie ooit een huis met zorgvuldigheid van achtergelaten spullen ontdeed weet dat het leven, de ziel, eruit is.
Maar dan ineens, ook dat klinkt vast bekend in de oren, kan er bij het opruimen een voorwerp zijn waardoor de persoon pas definitief ‘weg’ is. Na het ontdoen van een bepaalde stoel, de formicatafel, de gebreide sprei, een plant van generaties oud of toch die kleding, rest niets dan een omhulsel met achtergebleven spullen die een verhaal kunnen vertellen.
‘Marthes spullen hadden voor niemand enige waarde. Ze hadden hun tijd gehad, zou Marthe er zelf over hebben gezegd.‘
Een dergelijk huis met voorwerpen en kleine bewoners achter plinten en in spleten komt alsof je het kent aan je blik voorbij in dit verhaal. Gelijk het houten doosje uit de lade in ‘Rimpeling’ die het verhaal van Marthe vertellen.
‘Marthe zou het weten. Zij zou zeggen: ‘Pak het houten doosje maar.’ Het houten doosje. Wie iemand echt kent weet gelijk waar zoiets staat, je weet wel boven in de kleine kamer op dé plank boven het witte kastje. Maar bij Marthe was er geen mens die dit wist. Was haar leven dan een rimpeling?
Aan de hand van spullen en vooral de muisjes en insecten waarvoor ze onbaatzuchtig zorgde, wordt het levensverhaal van Marthe verteld. Marthe die zo haar eigen weg ging in het leven, een en ander meemaakte, en een doosje met herinneringen maakte. Voor zichzelf, voor als ze het niet meer zou weten, niet voor anderen. Een doosje dat is als een rommelbakje met ‘o ja toen en weet je nog’. Een knikker, een armbandje, een kraal, een veertje.
‘Het herbergde geen oude troep, het was als weefsel dat al het stoffelijke met elkaar verbond.’
De achtergebleven meubeltjes, hier en daar een vertellende kring, het serviesgoed waar soms iets aan ontbrak, krijgen hoe langer hoe meer gekleurde stickers. Kleuren die de eindbestemming bepalen, want ‘Hoe ruimde je dat allemaal op zonder het huis met alles wat erin stond geweld aan te doen?‘
Hulpverleners vinden een aanknopingspunt in een adressenboekje voor de reconstructie en daarmee de afhandeling. Het verhaal van Marthe gaat verder. Mooi hoe een kledingstuk de sleutel tot een herinnering van twee wordt, ‘de rimpeling in de tijd‘.
In weinig woorden weet Bibi Dumon Tak een beeld te schetsen van een huis, spullen en vooral de mens Marthe die oog had voor het kleine grootse, de natuurliefhebber. De omslagillustratie is treffend, de kriebeltekeningetjes binnenin voegen aan het beeldend schrijven voor deze lezer niet per se iets extra’s toe. Daartegenover is het leuk om ook hier de samenwerking tussen deze twee Woutertje Pieterse winnaars terug te zien.
Zachter geschreven dan ander, meer activistisch werk voor volwassenen. Geeft zowel dieren als voorwerpen een stem waardoor de identiteit van Marthe zichtbaar wordt. Het geeft een moment van reflectie op het leven, wat spullen zijn en kunnen betekenen, de vergankelijkheid.
Mogelijk zelfs langer dan een moment als een paar weken na lezen je nog glimlachend weet van de kringen op het omslag en de langpootmug. ‘Een kattendieker’ op de muur – ‘ik help je wel‘ – die de oorzaak was van Marthes val en uiteindelijk met eenzelfde voorzichtigheid wordt vrijgelaten om even verder te leven.
Twee quotes waarover je zomaar een tijdje kunt nadenken of spreken:
Het verschil tussen mens en dier, maar zou ieder mens het eens zijn of worden, hangt ieder mens aan bezit?
– ‘Zij zou denken: er is geen dier dat zich zorgen maakt over zijn nalatenschap. Als het sterft draagt het alles over, inclusief zichzelf. Alleen de mens heeft er een systeem omheen bedacht, omdat hij als enige soort meer bezit dan hij kan dragen.’
Is het geheugen selectief, vergeet men bewust of onbewust – het kan en nooit?
– ‘Herinneringen kunnen tellen als herhalingen. Het geheugen kan de dingen vermenigvuldigen en vergroten, dat kan allemaal, maar nooit vaagt het geheugen iets uit.’
Bibi Dumon Tak, Rimpeling, illustrator Annemarie van Haeringen, De Geus, 2024, 80 blz., 9789044550627
