door Charles Dickens’ A Christmas Carol
vertaald en bewerkt door Diederik van Vleuten
geïllustreerd door diverse illustratoren
Een kersttijd zonder een Dickensverhaal is nauwelijks denkbaar. Als het eenmaal vroeg donker wordt, buiten nat en guur is, wordt het tijd voor aloude verhalen. Dickens is daarin voor velen een van de hofleveranciers. Wie ooit kennismaakte met ‘Scrooge’ vergeet het verhaal nooit meer en geeft het vaak door aan een volgende generatie. Alleen daarom al is het zo fijn dat deze vertaling en bewerking door Diederik van Vleuten voor lezers van nu is uitgebracht.
Wie minder bekend is met deze Charles Dickens’ Christmas Carol, doet er goed aan eerst het voorwoord, maar mogelijk ook het nawoord te lezen. Als enige context wordt gemist over het oorspronkelijke verhaal door geïnteresseerden: er zijn enorm veel uitgaven waarin geen enkel detail wordt overgeslagen. Details die overigens niet allemaal even lief en aardig zijn voor de jongere lezers, nog een pré voor deze uitvoering, (de nurcode 280 is terecht). Zoveel papieren versies er zijn, evenzoveel filmedities zijn er gemaakt. Een verhaal uit 1843 dat nog steeds de belangstelling heeft. Een klassieker die dus nu in woorden is gegoten door Van Vleuten.
‘Het kerstavontuur van Ebener Scrooge’ is niet alleen op eigentijdse manier bewerkt, het is ook rijk voorzien van illustraties. De prachtige doorlopende omslagillustratie, zie alle namen in goudkleur, is onmiskenbaar van Charlotte Dematons. Het ademt de sfeer van ooit, toen de winters nog wit waren. In herinneringen lijkt dat altijd zo te zijn, wel is zeker dat de figuur voorlangs een uitgeverij schuifelt.
Een aanhaling naar dit weer lees je ook aan het begin van de vertelling:
‘Het sneeuwde, en niet zo’n beetje ook. Een gordijn van vlokken daalde neer over de stad.’
Het eerste hoofdstuk van achttien heeft direct een illustratie zeer passend bij de Dickenssfeer. Jeska Verstegen laat je in de Victoriaanse tijd verdwijnen waarin Ebenezer Scrooge rondwandelt, of liever waart en zweeft, op kerstavond. Scrooge die in het origineel bij alles wat hem niet zint ‘bah humbug’ uitroept, ‘onzin’ dus. En kerst vindt hij helemaal nonsens. Niemand die hem door zijn houding, reacties en uiterlijk nog groet. Ze zijn eerder bang voor hem, of drijven de spot met de oude man. Op de gevel van het bankiers-/investeringskantoor staan nog steeds twee namen ‘Scrooge & Marley’. De vrekkige Scrooge luistert inmiddels al zeven jaar naar twee namen, ‘Marley’ is dood. En juist door hem zal Scrooge die ooit wel vrolijk was, deze ene merkwaardige kerst nooit meer vergeten.
Het is een feest om door de vlotte vertelwijze dit verhaal in je geest weer tot leven te laten komen. Wie ooit de verteller live in het theater zag, hoort hem het verhaal voorlezen of opmerkingen tussendoor maken. ‘Scrooge is binnen, het feest kan beginnen.’ of ‘Als ik dat eventueel al gezegd zou hebben, herinner ik me het niet meer. Althans, niet actief.’
Als je het laatste citaat leest, is Marley al geestig verschenen compleet met ketting en de beeltenis in de deurknop om de drie geesten aan te kondigen. En heb je de treffende illustratie van Marieke Nelissen bewonderd in Scrooges kantoor. Je leest dan over klerk Cratchit en neef Fred. Fleur van der Weel, Sylvia Weve en Harmen van Straaten volgen in ieder een kenmerkende stijl. Vergeet daarbij niet naar de ook geweldige prent van Alice Hoogstad te kijken!
De allegorie die deze Carol is, wordt verhaald aan de hand van drie geesten: van gisteren, nu en de toekomst. Ze laten de op zichzelf levende Scrooge in nachthemd en op slofjes onzichtbaar meegaan langs bekende beelden van ooit en in het heden. Het is tenslotte nacht, hij droomt, ‘nachtmerriet’ zogezegd. De toekomst wordt hem confronterend voorgehouden. Hij kan niets zeggen tegen de mensen die hij ziet: ‘Ze zijn schimmen van wat geweest is.‘
De tekeningen van Marije Tolman, Hanneke Siemensma, Martijn van der Linden, Daan Remmerts de Vries en Ludwig Volbeda geven dit deel ieder op zich bijzonder weer. Het zwevende, het zwarte, het eenzame, het schimmige, het ongrijpbare, het ijzige zijn aan te raden om zelf in op te gaan door combinatie van tekst en beeld.
Jongere kinderen zal het huiselijke tafereel van Annette Fienieg of de zwierigheid in de illustratie van Georgien Overwater aanspreken, waarbij het nachthemd of de puntmutsgeest een aparte vermelding waard zijn.
Dieter Schubert geeft een kleurig feestje weer bij ‘Heden Kerstmis’ en je krijgt acuut medelijden met de zieke kleine Tim van Bob Cratchit zo Annemarie van Haeringen hem eenzaam heeft getekend. In deze rij illustratoren past ook Mies van Hout die Scrooge laat zien op weg naar het huis van neef Fred. Dat alles anders kan worden en is zeggen de titels maar laten ook de illustraties van Ingrid Schubert en Carll Cneut bij de laatste hoofdstukken zien.
De bewerking is zodanig uitgevoerd dat het voor kinderen goed te behappen is. ‘Scrooge’ geef je aan een kind als je vindt dat die kennis kan maken met dit klassieke verhaal.
Eerder gaf Hoogland & Van Klaveren bewerkingen uit van andere klassiekers als ‘Avonturen van Odysseus’, ‘De schelmenstreken van Reinaert de Vos’ of ‘Aladdin’. Allemaal in eenzelfde zorgvuldige uitvoering, kwaliteit en concept van één verteller/bewerker en verschillende gerenommeerde illustratoren. Ongeacht verschillende stijlen altijd één geheel. Bij ‘Scrooge’ kan dit wat anders aanvoelen omdat kenners klassieke prenten voor ogen hebben, mede door alle filmmateriaal. Iedere illustrator heeft echter een absoluut passende interpretatie gegeven van het tekstgedeelte waarbij een illustratie is geplaatst. Het zijn unieke prenten die de eigenheid van alle makers prachtig laten zien.
Kersttijd, zou er ooit nog ‘een zacht gordijn van sneeuw’ vallen zoals in dit verhaal uit lang vervlogen tijden? Wel is duidelijk dat het nooit te laat is om gebeurtenissen op te pakken zoals Scrooge de ogen werd geopend voor meer begrip en ondersteuning van armen. Tegelijkertijd kun je je door verhalen als deze afvragen: waarom zijn keuzes in het verleden gemaakt en richtingen ingeslagen? Onverwerkt verdriet kan zeer bepalend zijn. Scrooge krijgt tijdens deze ene nacht de kans om zijn toekomst recht te zetten door de drie geesten in de kerstnacht. Het is en blijft een bijzonder verhaal.
Vriendelijkheid kost niets, een kaarsje branden is zo eenvoudig en een ander welkom heten kan zoveel betekenen. Geniet van deze mooie tijdloze aanrader voor alle leeftijden. Om voor te lezen en zelf te lezen vanaf ong. 8 jaar. Cadeautip!
Diederik van Vleuten, Het kerstavontuur van Ebenezer Scrooge, illustratoren zie hieronder, Hoogland & Van Klaveren, 2024, 48 blz., 9789089674432
omslagillustratie: Charlotte Dematons
illustratoren in volgorde van hoofdstukken: Jeska Verstegen, Marieke Nelissen, Fleur van der Weel, Sylvia Weve, Alice Hoogstad, Harmen van Straaten, Georgien Overwater, Annette Fienieg, Dieter Schubert, Annemarie van Haeringen, Mies van Hout, Marije Tolman, Hanneke Siemensma, Martijn van der Linden, Daan Remmerts de Vries, Ludwig Volbeda, Ingrid Schubert en Carll Cneut
