Dit is geen dagboek – Erna Sassen

Moe
Niks gedaan
Geen zin

Boudewijn is 16 jaar en woont met zijn vader en zusje Pluis (eigenlijk Doris) van 7 jaar. Zonder moeder, zij zag een paar jaar geleden geen uitweg meer met zelfdoding als gevolg. De gevolgen hiervan zijn voor iedereen voel- en zichtbaar. Ook voor Boudewijn die inmiddels ziek thuis zit. Geen griep, maar depressief. Zijn vader stelt hem voor de keuze om hem op te laten nemen of elke dag te schrijven in een dagboek en luisteren naar een stapel cd’s. De keuze wordt ‘strafwerk’ in dagboekvorm.

De dagboekvorm en de manier van schrijven van Boudewijn, korte overzichtelijke zinnen, geven inzicht in zijn hoofd en gedrag. Hij is somber, apathisch, angstig en vooral boos. Heel boos, op zijn moeder. Door zijn boosheid heeft hij vooral medelijden met degenen die de trein en het spoor hebben moeten schoonmaken en voelt hij weinig tot geen direct verdriet. Nu is ze er vooral in de vorm van een akelig grote portretfoto boven de schoorsteenmantel, alsof ingepeperd moet worden dat ze er niet bij is, (emotioneel) niet is geweest en er ook nooit meer zal zijn.

Misschien is dat wel wat me ’s nachts het bangst maakt.
Dat niemand op je let.
Dat niemand zich zorgen om je maakt.
Dat niemand je opmerkt.

Dat je net zo goed dood kan zijn.

Bang voor stilte, geluiden die verkeerde dingen betekenen, het donker. Zijn angst uit zich in het niet alleen kunnen slapen en daarom slaapt hij vaak bij Pluis. Zijn jongere zus is een hartverwarmende schakel voor meerdere karakters, ook voor Boudewijn. Het helpt hem om sommige dingen iets ‘simpeler’ te bekijken. Pluis die op haar eigen kinderlijke manier kijkt naar de dingen in het leven, waardoor Boudewijn uiteindelijk ook ziet dat het missen van hun moeder ook gevolgen heeft voor haar.

Onder andere het schrijven, luisteren, observeren en soms (onhandige) dingen doen, helpen hem in zijn rouwproces. Al voelt dat niet altijd direct zo. Iedereen probeert hem op zijn/haar eigen manier te helpen, soms slaat hulp aan en soms niet. Hij vergelijkt zichzelf met een naaktslak met zijn zenuwstelsel aan de buitenkant waarop staat geprojecteerd dat HIJ NERGENS TEGEN KAN. Het proces gaat traag, maar langzaam merk en lees je dat het soms beter gaat met hem.

Het taalgebruik van Boudewijn lijkt niet altijd te passen bij hem als 16-jarige. De ene keer voelde het erg kinderlijk, de andere keer juist weer té wijs. Hoewel beide kan, voelde het geheel niet helemaal realistisch aan. Het tijdelijke drankgebruik van Boudewijn is een uitvlucht, maar had voor mij als lezer niet per se onderdeel van het verhaal te hoeven zijn. De boodschap en kern van dit verhaal zouden voor mij net zo krachtig zijn geweest zonder dit element.

Ondanks bovenstaande voel je tussen de regels door wel liefde en begrip. Je leest niet alleen over Boudewijn zelf, maar door zijn ogen ook over de volwassenen in zijn leven en hoe zij hun leven proberen vorm te geven na deze impactvolle gebeurtenis. Vrienden van Boudewijn zijn er wel, maar zoals hij zelf beschrijft zijn er vaak ook momenten dat ze toevallig ineens belangrijkere dingen te doen hebben dan er voor hem te zijn. Hoe ga je als vriend om met een dergelijke situatie? De vriendschap en verliefdheid m.b.t. Pauline maken het fijn, maar niet altijd makkelijker.
Het dagboek en de beschreven gevoelens die passen bij depressie, rouw en een tiener voelen rauw en eerlijk aan.

De muziek van zijn vader, voornamelijk het nummer Stabat Mater van Pergolesi dat ‘de moeder stond bedroefd’ betekend, geeft Boudewijn langzaam wat rust. Net als het schrijven; het strafwerk lijkt toch wat te helpen. Boudewijn is niet de enige met verschillende gevoelens zoals angst. Zijn moeder had ze ook, zo blijkt uiteindelijk uit het hoopvollere einde.

Het boek bevat geen gemakkelijke thema’s, maar het verhaal kan jongeren en volwassenen helpen die met een dergelijke situatie te maken hebben. Iedereen gaat anders met zelfdoding/de dood om, dit boek kan bijdragen aan het accepteren en omgaan met gevoelens/ziekte en aangaan van gesprekken.

Erna Sassen, Dit is geen dagboek, Leopold, 2009/2022, 167 blz., 9789025879877