door ‘En een noodlottig ongeval, dat kan iedereen overkomen’.
Sprakeloos.
Niet weten wat je moet zeggen, met stomheid geslagen, perplex staan, stil, ergens de woorden niet voor hebben, stilzwijgend, stomverbaasd: sprakeloos.
Allemaal woorden die mijn staat van zijn beschrijven na het uitlezen van dit verhaal voor een paar uur/dagen/weken. Dat is eerlijk gezegd niet overdreven, want eind oktober las ik dit boek en nog steeds weet ik niet hoe ik mijn sprakeloosheid en de sfeer van dit boek op papier kan krijgen. Ik zou kunnen zeggen dat mijn wereld wankelde na het uitlezen van dit boek, maar ik ga een poging wagen.
Het is geen geheim dat ik uitkeek naar nieuw werk van Jandy Nelson, want Ik geef je de zon is een favoriet boek. Eerlijk gezegd twijfelde ik er niet aan of Nelson haar vorige boeken zou overtreffen of dat het misschien niet goed zou zijn. Als de wereld wankelt is een losstaand boek en mijn gevoel zei me dat het opnieuw goed zijn. De vraag was alleen op welke manier het goed zou zijn. Om gelijk maar antwoord te geven op mijn eigen vraag:
Als de wereld wankelt is voor mij het mooiste, beste, speciaalste en wankelendeste boek van dit jaar (en langer).
Het is het verhaal van Wynton en zijn liefde voor zijn viool(muziek), van Cassidy met haar kleurige haar maar soms minder kleurige verhaal, van Miles en zijn zoektocht naar zichzelf, zijn vader en meer en natuurlijk ook van Dizzy en haar taarten en gave om mensen in de lucht te zien. Daarnaast heeft ook hun moeder een plek in het verhaal met haar brieven aan naasten over wat ze ziet, meemaakt en gedachten aan haar man die ze nog altijd liefheeft.
Fysiek is hij er niet, maar het is uiteindelijk ook het verhaal van de afwezige vader die geen eigen geschreven verhaal heeft in het boek, maar tegelijkertijd heel aanwezig is.
De verschillende perspectieven houden het boek blijvend interessant, net als dat iedereen anders tot leven komt en elk op hun eigen manier vertelt hoe hun leven/verhaal is. Door een van hen wordt ook de familiegeschiedenis van de familie Fall vertelt en tot leven gebracht.
Alle karakters zijn kleurrijk door hun vrolijkheid en goede daden, maar ook kleurrijk door hun minder kleurrijke bagage. Het maakt hen allemaal mens en laat ons zien dat pijn en verdriet naast liefde en geluk mogen bestaan. Niemand anders dan Jandy Nelson kan karakters zo levensecht en kleurrijk neerzetten waarbij de scheidslijn tussen fantasie en realiteit zo fragiel is. Het is magnifiek hoe alles bij elkaar komt. Een twist waarvan mijn mond open zakte.
De verhalen van Miles, Wynton, Dizzy en Cassidy gaan over pijn, vriendschap, liefde, familie, verraad, verlies, het lot, relaties in al hun facetten en dat alles door de generaties heen. In specifiekere termen kan je spreken van intergenerationeel trauma. Het is ook te zien hoe alle kinderen gebarsten of gebroken zijn op hun manier en hiermee proberen om te gaan. De een dwarser, de anderen perfect of juist onzichtbaar.
Juist deze thema’s geven het boek een veel diepere laag waardoor het verhaal nog beter, maar ook complexer en realistischer is geworden.
Ik las het in twee dagen uit en dat zegt echt niet (altijd) alles over de inhoud, maar ik was zó ondergedompeld in de wereld van deze echte mensen dat het niet langzamer kon. Ik kan de sfeer niet goed uitleggen, bijna betoverd door het verhaal dat je echt niets ziet of hoort om je heen. Dat komt onder andere door de synesthesie van Dizzy en Miles en Dizzy die soms twee zwevende figuren ziet. Dat voelde compleet logisch en mooi aan, ondanks dat ik er normaal niet graag over lees.
Ik kreeg de complete leeservaring inclusief kater achteraf. Beginnen in een nieuw boek voelde zinloos. Het klopt als een bus dat die wereld wankelt als je op die gevreesde laatste bladzijde bent. Man man man wat goed. Net als bladzijde 526 met de allesomvattende zin:
“Ik geloof nu dat als de wereld wankelt, er niet alleen verdriet over de rand klotst, maar ook geluk. Je moet er alleen naar op zoek gaan.”
Ik hoop oprecht dat je het boek opzoekt, de achterflap leest en kijkt of het het proberen waard is voor je. Jandy Nelson heeft een iets literairdere schrijfstijl met hier en daar wat metaforen (of soms best veel). Ik kan me voorstellen dat dat niet voor iedere lezer is weggelegd (ik kan dat ook niet bij ieder boek hebben). Zo niet, ook geen probleem, ik word niet boos 😉
Vraag me niet te kiezen tussen dit boek en Ik geef je de zon, dat is echt niet te doen. Voor nu is het denk ik even Als de wereld wankelt.
Er zijn maar weinig boeken die me zo weten te raken zoals dit boek deed. Dit boek zal mijn kast nooit verlaten, of alleen op de momenten dat ik het zal herlezen. Ieders wereld zal een keer of meer wankelen en naast verdriet en andere emoties mag er ook geluk over de rand klotsen. Zoals Cassidy mooi zegt: je zal er zelf naar op zoeken moeten gaan. Ik hoop dat geluk voor mij een keer mag inhouden dat ik Jandy Nelson in levende lijve mag zien. Ook al ben ik al super vereerd met een onverwachte gepersonaliseerde bookplate van haar via de uitgeverij, dat is nog eens geluk.
Voor een sprakeloos iemand heb ik er bijzonder veel woorden aan kunnen geven. Het verhaal krijgt alle lof van mij zowel qua inhoud als vormgeving, want dat verdient het. Het was alles.
Gelukkig voelt wankelen met deze personages en met/door Nelson minder erg. Ze zeggen weleens dat boeken levens kunnen veranderen, ik denk dat het klopt. Het boek doet pijn, zorgt (misschien) voor herkenning en voelt tegelijkertijd als een knuffel. Misschien dat dat precies is wat het boek voor mij zó goed maakt. Wankelen mag.
Nelson, of eigenlijk Wynton, Dizzy, Miles en Cassidy, laten zien dat naast pijn, schaamte, verdriet, boosheid, angst, somberheid, schuldgevoel ook gevoelens zoals geluk, vrolijkheid, hoop en liefde mogen en kunnen bestaan. Dat is maar goed ook.
Jandy Nelson, Als de wereld wankelt, Vertaling Aimée Warmerdam en Merel Leene, Blossom Books, 2024, 560 blz., 9789463495448
