door Een boek vol met prachtige illustraties van Sanne te Loo kun je niet laten liggen. Dertig dubbele pagina’s met kunstwerkjes. Stuk voor stuk wil je ze bekijken en ontdekken hoe ze aansluiten bij de evenveel meer of minder bekende versjes van Annie M.G. Schmidt. Kunst in illustratie bij kunst in taal.
Om met het laatste vers te beginnen: drie coupletten beginnend met ‘Kadoze, Kaduize’ in ‘De koning gaat verhuizen’. De plaat laat een opeenstapeling van huisraad zien met daartussen wat kaketoes en muizen, maar geen plaats meer is voor de koningin. Heerlijk, die allerlaatste plaat. Maar kwamen we deze koningin ook tegen bij ‘Pimmetje Dimmetje Dee’ op de thee? Herhaling en herkenning bij het voorlezen.
Taalfantasie doet het altijd goed bij jonge kinderen. Om direct een vooroordeel weg te nemen, ook bij oudere jeugd. Jarenlang heb ik juist deze (de koning gaat verhuizen) uit de gelijknamige bundel ‘en andere gedichten met een kroontje’ ingezet bij de samenleesgroepjes. Ze vroegen er na een paar maanden weer om. Het rijmt prettig, het leest vlot, er zit humor en fantasie in én ze leerden er door op verschillende manieren. Ze durfden zelfs hierdoor voor de klas voor te dragen. ‘Als vogeltjes gaan slapen’ is hiervoor zeker ook geschikt. Laat een jonger of NT2-kind dat alle taal nog niet machtig is na een eerste keer lezen de bijgaande illustratie goed bekijken waardoor details worden ontdekt en woorden betekenis krijgen. Plezier en verrijking gaan samen.
De illustratie bij ‘De sprinkhaan’ die in de zon zit omgeven door graan en klaprozen is een plaatje. Bij ‘Marietje was bang voor water en zeep’ schiet je in de lach om wat er op haar hoofd zit tussen de takken-haren. In ‘Het luie varkentje Lanterfant’ wordt er gezaaid, gemaaid en geoogst. De anderen werken tot ’s avonds laat en de zonnebloemen sieren de plaat, het zomerseizoen valt hieruit op te maken. Bij ‘Juffrouw Boggemog’ is het ook mooi weer en heeft in de tekening fris lentegroen met weidebloemen. Het thema seizoenen is in veel illustraties terug te vinden, maar in laatst genoemde titel ook ín het gedicht waardoor vanzelf maanden van het jaar geleerd kunnen worden.
Een sprookjesthema in illustratie kun je ook opmerken. De feeërieke illustratie bij ‘’s Avonds laat’ laat je wegdromen. Als je vervolgens de laatste regel van het vers leest ‘Als jij vanavond slapen gaat, dan is die droom voor jou.’ zie je weer hoe passend deze is. Je ziet tegelijkertijd hoeveel aandacht er is gegeven aan vormgeving. De nachtelijke ondergrond en de wit gedrukte tekst die exact aansluit op de illustratie van de dromenuitdeler. De tekst geeft zoals zoveel proza en rijm van de heerlijk eigenzinnige schrijver volop inspiratie voor associatie en woordenschat.
‘Pietertje Pluim’, de vaak gebruikte alliteratie in titels, zou je ook onder sprookjes kunnen scharen. De naaidoos als inspiratie? Het pieterige mannetje kreeg van Sanne te Loo een zo leuke fantasievolle fiets! Je ziet een pracht van een creatieve opdracht: gebruik materialen in je blikveld voor het schrijven van een verhaal of een fantasietekening.
Verschillende klassiekers zal iedereen herkennen. ‘Dikkertje Dap’ kan natuurlijk niet ontbreken, vanzelfsprekend met rode laarsjes. ‘In bad’ gaat ook hier Pippeloentje met een lieve beer in de tekening. Je noemt de zinnen ‘Ik wil geen handjes geven. Ik wil niet zeggen elke keer’ en je krijgt vast als antwoord ‘Ik ben lekker stout’.
Een aantal zijn minder bekend. Misschien wel ‘De Orrekiedor’, maar met de beginregels ‘In het land van de Orrekiedorren, / daar zijn ze allemaal gek’ heb je direct de aandacht gevangen.
Of ‘De familie Kizzebis’, met een fantastische illustratie van familie muis. Eén met ook weer veel klank voor de taalontwikkeling: ‘Kriebeltje Wiebeltje, Snorretoet’ of ‘klimmen, klauteren en krioelen’ en voor de woordenschat ‘wat kruimeltjes en zwoerdjes’ naast geriefelijk en rantsoenen.
De illustraties laten mede of juist zien dat dit een bundel is voor alle kinderen van nu. Zie bijv. ‘Zeven kinderen in het bad’ waar de diverse kinderen te drogen hangen. En hoe leuk voor representatie is de eerder genoemde koningin op de fiets.
Stereotiep deze versjes van lang geleden? Nee, Annie M.G. Schmidt was wars van wat men normaal vond. In deze heerlijke bundel een zorgvuldige samenstelling uit een rijk oeuvre met realistische, wat schurende proza en gedichten met altijd aandacht voor taal en klank. Prima voorlezers voor jonge kinderen waarvan ook oudere kinderen zelf lezend van kunnen genieten.
Het vers van de titel op het mooie en lieve doorlopende omslag heeft ook een eigen plaats en plaat in het boek: ‘Als vogeltjes gaan slapen’ hoe lief en sfeervol is hierbij de illustratie! Een pracht die een plaats mag hebben aan de wand in de kinderkamer. ‘Moe Vogeltje’ leest ‘Bobo, Bobijntje en Bobander’ een verhaaltje voor bij het licht van een eikenlampje. Een plaat die past bij het slaapritueel. Voorlezen, het kan altijd en overal!
Laat je verrassen door de originele benadering in de schitterende frisse illustraties van Sanne te Loo bij deze versjes. Mooi, lief, bijzonder (het hol van de vosjes Lodewijk!) en vooral ook met humor (de eendjes die komen voeren!). Je blijft erover vertellen zo leuk en mooi is het. Cadeautip!
Annie M.G. Schmidt, Als vogeltjes gaan slapen, illustrator Sanne te Loo, Querido, 2024, 72 blz., 9789045130422
