door Een kleurrijk omslagontwerp van Frank August trekt de aandacht. Een Frans debuut met een aanbeveling staat regelrecht in lijn met Édouard Louis doet dit ook.
Claire Baglin groeit daarentegen op in het noordwesten van Frankrijk met ‘een eindeloos platteland’, Louis in het noordoosten. De overeenkomst is fabrieksarbeid, woonomstandigheden en sociale ladder. Afwisselend lees je over de vakanties in Bretagne en jeugdherinneringen van Baglin, maar vooral over haar werk in een fastfoodrestaurant.
Niet bij name genoemd maar iedere lezer zal hierin ‘de Mac’ in herkennen, de neerstrijkplaats op weg naar huis na een vakantie. Zo ook het gezin van Claire. Broertje Nico schiet de auto uit voordat ouders toch zouden besluiten door te rijden: …, en de geur van frituur dringt door de deur heen, de geur van feest, van ouders die gezwicht zijn. Een zucht van opluchting als er bevestigend wordt geantwoord dat er vakantiebonnen worden geaccepteerd. Het speeltje gaat als bewijsstuk mee.
Het feest van toen is later een geestdodend slecht betaald werken in de fastfood volgens ingedeeld floorplan. De Franse titel ‘En salle’ zegt nog meer over de eentonige arbeid dan het Nederlandse ‘Werken voor de kost’. Door de verteller lees je over de hiërarchie en het op automatische piloot werken binnen dit bedrijf waarbij je het minst graag in ‘de zaal’ wordt ingedeeld en waar alleen hoognodige gebiedende taal wordt gebezigd. Al die automatismen achter de friet voorkomen dat ik ga nadenken. Alles draait om productie waarbij het frituurvet het kostbare goud is; of je je nu brandt of niet.
We houden de productielijn gaande en verrichten dezelfde handelingen als die van medewerkers van twintig jaar geleden.
Bedrijfsongevallen lijken ook in de techniek waar vader werkt niet te worden aangemeld. De dreiging van ontslag laat een werknemer snel ‘eigen schuld’ uitspreken ondanks een in gebreke blijven van een bedrijf. Vader die uit containers afgedankte apparatuur en allerlei andere noviteiten van vroeger meesleept waardoor thuis een opslagplaats is en je je eigen troep eruit moet vissen. Claire houdt hierdoor angstvallig haar slaapkamerdeur dicht van de kleine woning in een appartementencomplex. De betonblokken langs uitvalswegen van een snelweg waar deze sociale arbeidersklasse veelal woonachtig moet zijn.
Een roman die neigt naar een novelle waarin strak geformuleerd een realistisch triestig beeld wordt geschetst van het gezin waarin de verteller opgroeit. Door enkele woorden als vakantiebonnen, catalogikeuze ondernemingsraad, niets aan laten smeren en Sarkozy fini is het verhaal in de tijd en maatschappijcontext te plaatsen. De goed lezende vertaling waardoor je je waant in Franse omgeving is van Joris Vermeulen.
Een verhaal waarop je even blijft kauwen als op slappe friet om na te denken wat je zult vertellen over doosjesvouwers, headsets, drivediensten, toiletpoetsers en die standaardbestelvragen in de kleine troosteloze wereld van de hoofdpersoon.
Een wereld van ploegendiensten waarin velen zonder te kunnen kiezen moeten leven in een systeem dat weinig rechtdoende arbeidsvoorwaarden kent. De verteller heeft een vlotlezend debuut geschreven waar na lezing de kleurrijke omslagillustratie de vorm kreeg waardoor de fastfoodketen bekend is geworden. Of dit een tweede Louis is of wordt zal de lezer zelf in de toekomst vast ervaren.
Claire Baglin, Werken voor de kost, vertaler Joris Vermeulen, Pluim, 2023, 160 blz., 9789493304604
