door De stijl van Ocean Vuong is niet goed te duiden. Behalve dat het een stijl is die je als lezer niet los kan laten, een verhaal dat in je hoofd zit, maar dat je ook niet zomaar in één keer door kan lezen, omdat er veel op de bladzijden staat. Je moet de inhoud met zorg lezen, beseffen wat er tussen de regels staat.
Vuong is niet per se een woordkunstenaar, hij gebruikt geen moeilijke taal, hij gebruikt geen uitdrukkingen die je moet opzoeken of beeldspraak waarvan je denkt ‘zo hé, dat is goed gevat!’ En dat maakt zijn stijl voor mij juist indrukwekkend, een begenadigd schrijver zonder mooischrijverij. Hij heeft iets te vertellen, komt met treffende woorden om dat te vertellen. En vertelt een daarmee een verhaal dat niet iedereen kent, maar iedereen wel moet weten.
Tijdens het lezen van dit boek heb ik een aantal luchtige boeken gelezen, omdat ik de boeken van Vuong op een manier te intens vind om achter elkaar door te lezen, terwijl ik juist extra goed tot me door wil laten dringen wat ik lees. Het is een boek waarbij de lezer zich kan afvragen wat nou precies het plot is, waar het naartoe gaat. Maar dat is juist de essentie van het boek, de American Dream die geen American Dream is, de armoede of eenzaamheid waar je ongeacht je inzet niet onderuit kan komen*. Ik weet verder niet zo goed hoe ik het boek inhoudelijk moet beschrijven, behalve dat ik het mooi vind en het me dus niet los heeft gelaten. Hieronder een aantal dingen die ik uitzonderlijk goed getroffen vond en me het meest zijn bijgebleven uit het boek.
Ieder personage in het boek doet ertoe en draagt diens eigen kleine stukje van het geheel samen. Iedereen die in de kring van hoofdpersonage Hai zit, zijn levensloop, zijn levenslijn, gedurende een jaar. Eerst van de brug geroepen worden door Grazina, de dame die hij verzorgt en die tegelijkertijd ook hem verzorgt, de dame die hem een doel geeft, en werk zoeken om in hun beider levenshouderhoud te kunnen voorzien.
Vervolgens de HomeMarket, waar BJ hem een contract aanbiedt. Vuong schrijft: ‘Hij had een baan, wat betekende dat hij een echt, meetbaar houvast in de wereld had teruggekregen. Hij had een uniform […]. Zijn naamplaatje was onderweg vanuit het commandocentrum in Georgia. Hij had ook collega’s – nee, een téám […]. Hij had niet alleen een plek in het bedrijf […]. Hij was een werknemer geworden en had daarmee eeuwig heden verkregen, dat alleen bestond door zijn functionele bestaan op de prikklok. Hij had geen geschiedenis, want die werd niet van hem verwacht, en als je geen geschiedenis had, had je ook geen verdriet.’
Het gaat over hoe je iemand leert kennen die niet altijd voor zichzelf kan spreken. Dat je aan iemands ogen kan zien wat wensen zijn, hoe het gaat, of simpelweg hoe je leert wat iemand lekker vindt.
“‘Ze houdt van Stouffer’s,’ zei Hai. ‘Zorg ervoor dat u de Salisburysteak van Stouffer’s haalt.’ Hij bleef met open mond staan terwijl het busje wegscheurde, de beveiligingsauto erachteraan, nog steeds met zwaailicht. ‘Met de brownie in het hoekje,’ mompelde hij bij zichzelf in de om hem heen wervelende mist. ‘Met regenboogstrooisel.'”
“Het was niet zijn shift, maar omdat hij nergens heen kon, ging hij op weg naar orde, regelmaat, discipline – maar vooral naar deze mensen, deze kleine mensen die de wereld draaiende houden door eten sneller te bereiden dan we in de geschiedenis van onze soort ooit hebben gedaan.”
“Het moeilijkste ter wereld is dat je maar één keer leeft.” “En ze klonken net als mensen. Zachte, simpele mensen, die maar één keer leven.”
Of, zoals heel mooi beschreven in De Tijd: In ‘De keizer van Gladness’ kijkt de Vietnamees-Amerikaanse auteur Ocean Vuong Hais uitzichtloze bestaan recht in de ogen: armoede, verslaving, migratie, rouw. Hij doet het met waardigheid, zonder cynisme. Vuong beschrijft zelfs de schrijnendste passages met een zeldzaam soort zachtheid. Als er geen uitzicht meer is, geen belofte van verlossing, dan wordt mededogen geen troost, maar een daad van verzet.
De keizer van Gladness is zo’n mooi boek waarvan ik hoop dat niet dat iedereen het gaat lezen, hoe vreemd dat ook klinkt. Niet iedereen zal het namelijk begrijpen, goed tot zich door laten dringen. Als dat gebeurt, doet het dit boek namelijk tekort. Dit verhaal verdient het om van genoten te worden, om begrepen te worden. Want De keizer van Gladness verdient alleen de diepe waardering en bewondering die het terecht toekomt.
Ocean Vuong, De keizer van Gladness, vertaler Johannes Jonkers, Hollands Diep, 2025, 416 blz., 9789048875351
Eerder werk van Ocean Vuong: Op aarde schitteren we even
*) Samenvatting
Een groots opgezet verhaal over gekozen familie, onverwachte vriendschap en de verhalen die we onszelf vertellen om te overleven.
Op een late zomeravond staat de negentienjarige Hai op de rand van een brug in het stadje East Gladness, klaar om te springen. Dan hoort hij iemand aan de overkant van de rivier roepen. De stem is van Grazina, een bejaarde weduwe die aan dementie lijdt, en die hem weet te overtuigen een ander pad te kiezen. Ontheemd en zonder opties wordt hij noodgedwongen haar mantelzorger. In de loop van een jaar ontwikkelt het onwaarschijnlijke duo een levensveranderende band, gebaseerd op empathie, spirituele bezinning en hartzeer, met de kracht om Hai’s relatie tot zichzelf, zijn familie en een gemeenschap op de rand van de afgrond te veranderen.
Langs de cycli van geschiedenis, herinnering en tijd, laat Ocean Vuong zien hoe liefde, arbeid en eenzaamheid de fundamenten vormen van het Amerikaanse leven. Centraal staat een gedurfde epische vertelling over wat het betekent om aan de rand van de samenleving te bestaan en de wonden onder ogen te zien die onze collectieve ziel blijven achtervolgen. Kenmerken van Vuong’s schrijfstijl – het vermogen om rauwheid met elegantie te verweven door middel van tederheid – zijn volop aanwezig in dit verhaal over verlies, hoop en hoe ver we zouden gaan om een van de meest ongrijpbare zegeningen in het leven te krijgen: een tweede kans.
Quote uit De Tijd: Recensie ‘De keizer van Gladness’ | Als taal kan dragen wat het lichaam niet verdraagt | De Tijd
