door Historicus en verhalenverteller
In Uiterste dagen gaat Ferdinand Lankamp een zelfbedacht experiment aan: het ontbrekende deel van de familiegeschiedenis reconstrueren. Via zijn oma krijgt hij flarden van verhalen mee over haar jeugd in Finland. Van zichzelf mag Lankamp zijn verhaal opzetten met feiten en de leemtes invullen met fictie. Dit verhaal wordt bezien vanuit het personage Edvard, wonend in een dorpje aan de Finse westkust.
Zijn paard Ida wordt een rode draad doorheen het boek, een associatie met het verhaal War horse is snel gemaakt. Later blijkt dat Edvard Ferdinands overgrootvader is.
Finland ligt ingeklemd tussen Zweden en Rusland en is afwisselend onder Zweedse en Russische invloed geweest. De taalproblematiek tussen Zweeds-Fins en de Finse (burger)oorlogen van 1918 en 1940 komen regelmatig terug in het boek. Dit zijn duidelijk de feiten, terug te vinden in de collecties van het IISG (Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis).
Tussendoor het lopende verhaal heeft Lankamp zijn reflecties op zijn leven en vormgeving van deze historie verwerkt. Hij is historicus en zoekt naar een vorm om feit en fictie op een goede manier te verweven. Voor hem is het geslaagd en hij heeft antwoorden op de vragen die op de achterflap staan: ‘Wat verzint hij erbij, wat is geoorloofd, wat gaat te ver – en waarom?’
Ik als lezer sloot het boek echter met een onvoldaan gevoel. De keuze voor deze opzet van een romanachtige vertelling legt Lankamp uit. Als ik er met een historische bril naar kijk, mis ik toch een verantwoording in het nawoord met betrekking tot de feiten en fictie. De bronnen waarop de auteur zich heeft gebaseerd hadden hier ook kunnen staan.
Laat ik stellen dat het verhaal dat Lankamp vertelt vanuit zijn vertrekpunt goed is. Het had echter wellicht in een andere vorm gegoten kunnen worden: eerst zijn eigen verhaal en vervolgens de te vertellen historie. Qua vorm zou het boek kunnen lijken op bijvoorbeeld Oorlog en terpentijn – maar daar zou de vergelijking direct ophouden door het onbekende en niet eerder beschreven onderwerp. Deze historicus herbergt een goed verhalenverteller en daarom zie ik graag zijn naam op een volgend boek staan.
Ferdinand Lankamp, Uiterste dagen, Atlas Contact, 2019, 176 pagina’s, 9789025449162.
