door Hoe ver weg een oorlog ook is, er komen op den duur altijd ooggetuigenverslagen los. Met de oorlog in Oekraïne gaat het een stuk sneller omdat er vrijwel altijd her en der toegang tot internet is. Gilles van der Loo brengt de strijd aan het front dicht bij de Nederlandse lezer in de huiskamer.
Van der Loo leerde Andrii al in 2017 kennen, een toevallige ontmoeting die ertoe leidde dat ze een tijd regelmatig contact hielden. Het begin van hun vriendschap op afstand heeft hij op zijn website beschreven. Toen in februari 2022 Oekraïne werd binnengevallen, stuurden ze elkaar weer berichten wat uitmondde in wekelijks videobellen.
Andrii is een weldenkende jongeman, die werkzaam was als journalist, docent en radiopresentator. Hij woont in de hoofdstad Kyiv, heeft een vriendin met wie hij wel wilde gaan samenwonen, is kortom lekker bezig. Zodra hij de rolkoffertjes van vluchtende buren hoort besluit hij te blijven en zich aan te melden voor het leger. Andrii heeft een grote belofte aan zichzelf: niet alleen in leven blijven, maar vooral mens blijven.
Patriottisme of juist de gevoelsmatige verschillen tussen Oekraïense gebieden, aanvallen op kritieke infrastructuur als elektriciteitscentrales, het initiële gebrek aan wapens voordat men gestroomlijnder te werk ging, de eerste weken van objectbeveiliging… bij elkaar zorgt het ervoor dat Andrii besluit naar het echte front te willen. Tussen de gevechten door kijkt hij zoveel romcoms (gedownload via Starlinkverbindingen) dat het hem de bijnaam Romeo oplevert.
De korte hoofdstukken behandelen een week, maand en later een paar maanden per keer. Tussen Andrii’s verhaal geven gecursiveerde fragmenten de reflecties van Gilles weer. Hij probeert zichzelf letterlijk te zien in de omgevingen die Andrii schetst en vice versa. Eerst lukt dat nog enigszins, maar hun werelden drijven verder uit elkaar. Dat is waarschijnlijk een gegeven als je Andrii’s verhaal automatisch vergelijkt met je eigen leven, maar Gilles’ fragmenten dwingen je directer tot die (zelf)spiegeling. Ik vind het in elk geval ook dapper dat hij die persoonlijke gedachten heeft opgenomen in het verhaal.
Eind 2023 is Andrii uiteindelijk bij een drone-eenheid beland, na een tijdje binnen een corrupter legeronderdeel gediend te hebben. Daar is hij helder over: helaas is de corruptie nog niet uitgebannen, zeker niet in de eenheden die (nog) geen NAVO-training hebben gehad. Met het verschijnen van Mens blijven aan het front in november 2024 leeft hij nog steeds, kreeg zelfs verlof om naar Amsterdam te komen.
Het liefst zou ik dit boek zoveel mogelijk mensen willen laten lezen. Het brengt je net die persoonlijke laag bij de nieuwsberichten. In het nawoord valt te lezen dat Andrii niet meer gelooft in een totale overwinning maar op een onderhandelingsfase met Rusland hoopt. Realistisch misschien, moedeloos zeker voor een deel. Het is te hopen dat anderen het voor je blijven opnemen als je het zelf niet meer helemaal ziet zitten.
Gilles van der Loo en Andrii Kobaliia, Mens blijven aan het front, Hollands Diep, 2024, 160 blz., 9789048872480.
Gilles van der Loo vertelde in Bureau Buitenland van NPO Radio 1 over het boek.
Doorleestip: Konvooi van Tommy Wieringa, Spullen brengen van Jelle Brandt Corstius.
