door Een boek voor lezers vanaf ongeveer 10 jaar die in de klas leren over de 17e eeuw (“Gouden Eeuw”) en het Nederlandse aandeel in de slavenhandel van toen: Suikerland van Henna Goudzand Nahar. Door de volledigheid aan inhoud een goede leestip bij wat eerder verschenen is over dit onderwerp.
Dankzij haar Surinaamse familie en de omgeving aldaar kreeg de auteur in haar jeugd al veel mee over slavernij, getuige het voorwoord. Daarin legt ze ook uit dat ze enkele woorden die nu niet meer gebruikt worden, wel heeft verwerkt in het verhaal. Zelf vind ik dat een betere manier in plaats van omfloerst taalgebruik om duidelijk te maken waarom we tegenwoordig niet meer ‘neger’ zeggen. Uit het verhaal blijkt vanzelf het vernederende karakter van dat woord.
Dat de hoofdpersonen in Suikerland zelf weinig in te brengen hebben over hun leefsituatie, is vanaf de eerste pagina onmiskenbaar. Lano wordt sinds kort door Esi ‘Jongen’ genoemd in plaats van bij zijn naam aangesproken. En dat terwijl ze tot voor kort nog samen speelden! Uit het eerste hoofdstuk leert de lezer beetje bij beetje dat Esi en Lano in een Afrikaans dorp wonen. Esi’s familie heeft in het verleden het dorp van Lano’s familie veroverd, waarna onder meer Lano’s ouders als buit zijn meegenomen. Daarom dient Lano nu als slaaf van zijn leeftijdgenote, ook al hebben ze dezelfde huidskleur en spreken ze dezelfde taal.
Maar dan keert het tij: Esi, haar broer Yaa en Lano worden geroofd door mensenrovers. Er volgt een kanoreis naar de kust, “kennismaking” met witte wezens op een schip dat langs forten vaart, een vluchtpoging van Lano en een lange overtocht naar een ander land.
In het nieuwe deel is Esi aan het woord. Ze wordt gekocht op een slavenmarkt en komt op een plantage als huisslaaf terecht. Nu ze zelf zo moet werken beseft ze hoe onaardig ze eerder tegen Lano, over wie ze na zijn vluchtpoging niets weet, is geweest. Tijd voor spijt is er nauwelijks, ze moet werken en leert steeds meer over haar ondergeschikte rol ten aanzien van de Meester en zijn zoon. Haar verbazing over een andere huisslaaf is groot: de jongen Jantje is wit en toch ook slaaf. Slavernij kent meerdere facetten.
De schrijfster gaat geen moeilijke onderwerpen uit de weg: wennen aan andere talen/culturen, vluchten, straffen, huidskleuren, wel/geen toekomst. Ze brengt dit over door de tekst voornamelijk te richten op de gedachten en gevoelens van de personages en niet alleen over bijvoorbeeld lijfstraffen te schrijven. De wreedheden krijg je dus wel mee, maar het is aan je eigen verbeelding hoe je ze voor je ziet.
Wat echt een goede aanvulling is, zijn de grafische scènes die als hoofdstukken op zich fungeren. Met dank aan de treffende illustraties van Renate Siepel worden onder meer de bootreis over de rivier in Afrika, de macht van de witte mensen en de aankomst op de kust aan de andere kant van de oceaan beeldender zonder dat er veel tekstuele uitleg bij nodig is.
Suikerland is genomineerd voor de Thea Beckmanprijs 2024. Mijns inziens een goede kanshebber!
Henna Goudzand Nahar, Suikerland, illustraties: Renate Siepel, Querido, 2023, 282 blz., 97890451269999.
Verder lezen over de Nederlandse slavenhandel? Arend van Dam – De reis van Syntax Bosselman
