Jean-Marc van Tol – Musch

Griffier van de Staten-Generaal

Cornelis Musch: griffier van de Staten-Generaal van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in het jaar 1650. Officieel is ‘het de griffier verboden zich in te laten met het beleid van de Republiek’, hij mag slechts notuleren. Musch doet uiteraard het tegenovergestelde: door ieders zwakheden te onthouden, manoeuvreert hij elk persoon op de door hem bedachte plaats. Achterkamertjespolitiek van de bovenste plank. Dat hij de geheimraad is van prins Willem II (persoonlijk raadgever etc.), komt hem ook wel goed uit.

De prins op zijn beurt probeert middels een aanval op de stad Amsterdam de macht van het gewest Holland in de Staten-Generaal te doorbreken, maar dit gaat niet geheel volgens plan. Iets met een kaars die uitgeblazen wordt en troepen die ‘s nachts verdwalen… Deze scènes zijn illustratief voor het hele boek: verschillende personages vertellen het verhaal door middel van verschillende vertelvormen. De gedachten van een chagrijnige ritmeester (die voor de zoveelste keer ‘in die schmutzige nattigheid’ een opdracht moet uitvoeren), dagboekfragmenten van een graaf die alle voor- en tegenspoed wijt aan de Voorzienigheid, gesprekken en brieven van de gebroeders De Witt.
Johan de Witt is de eigenlijke hoofdpersoon van de nog te vervolmaken trilogie van historisch letterkundige Jean-Marc van Tol. In 1650 is hij als jurist in de leer bij advocaat Van Andel. Zijn vader heeft liever dat hij een bestuursfunctie zal vervullen, zoals broer Cornelis in Dordrecht. Dit zal uiteindelijk ook gebeuren na de dood van de prins, als hij pensionaris en raadspensionaris wordt. Hiermee verklap ik niets, want Van Tol heeft Musch stevig gebaseerd op geschiedenisfeiten en archiefonderzoek.

Vanaf het begin van deze historische roman is evident dat de auteur een vlotte pen bezit; de personen die normaal gesproken geschiedenislesmateriaal zijn, komen tot leven. Dat zij ooit mens van vlees en bloed waren, blijkt bijvoorbeeld uit de dagboeken van Nanning Keyser, burgemeester van Hoorn, tevens personage. Een jaar na zijn gevangenschap in Loevestein heeft hij de route naar het kasteel gereconstrueerd, maar draait daarbij plaatsnamen om. Op de site johandewitt.nl, opgezet door Jean-Marc van Tol, staat het uitgewerkt. Deze website biedt nog meer informatie, kaarten, literatuur en een database met brieven aan Johan de Witt.
Bij verder zoeken naar bronnen vallen andere puzzelstukjes op hun plaats: de dagboeken van graaf Willem Frederik blijken Gloria parendi te heten, zoals diens hoofdstukken in het boek ook zijn genoemd.

Musch is een ander soort historische roman in de boekenwereld, dat mag nu duidelijk zijn. Prettig is dat Van Tol zijn lezer op waarde schat: kennis over het reilen en zeilen in en de voorgeschiedenis van de Republiek (Johan van Oldenbarnevelt) is handig.
Cornelis Musch: schurk. Maar wel één om heerlijk over te lezen.

Jean-Marc van Tol, Musch, Catullus, 2018, 512 blz., 9789492409409.