door Had ik een tafel die enkel tot doel had plaats te bieden aan kunst, dan had De wonderverteller erop gelegen. Het is namelijk schitterend om te zien en te lezen. Ik was er direct in het begin zo van onder de indruk dat ik het lezen bewust uitsmeerde over enkele avonden, zodat ik in mijn hoofd geduldig mee kon reizen met Marco Polo. Dat is wat mij betreft het grootste compliment dat een lezer aan de makers kan geven, want voor kwaliteit moet je de tijd nemen.
Marco Polo was zelf maar liefst ongeveer 25 jaar op reis. Eind dertiende eeuw was hij een van de eerste en weinige mensen die vanuit Europa naar Azië reisden. Als jongeman ging hij in de leer voor koopman bij zijn vader en oom en zodoende op een lange reis mee vanuit Venetië naar het rijk van de machtige heerser Koebilai Chan, kleinzoon van veroveraar Dzjengis Khan. Ze waren bij hem in dienst gekomen op een eerdere reis en moesten terug om een opdracht te voltooien. Opnieuw op reis in plaats van je vestigen in je geboortestad is niet gek want ‘Wie eenmaal een reiziger is, kan nooit meer aarden op één plek’.
Ze gaan over water, door woestijnen naar plaatsen als Bagdad, Kubanan en Hormoz. Door de ogen van Marco leer je dieren als zeboes en kamelen kennen, onontbeerlijk om last te dragen door de uitgestrekte droge hete vlakte. Djenné Fila verbeeldt meerdere woestijnscènes, telkens met andere kleurnuances. Als de zon midden op de dag loodrecht op de kamelen schijnt, zie je de schaduwen ook langgerekt in het helder gele-oranje zand. Op een andere dag spoken de zandgeesten (storm) rond en is de lucht niet zo helder.
Wanneer het gezelschap na een paar jaar de hoofdstad van de chan, Cambalu, bereikt, is de kleurstelling heel anders om het bombastische paleis en de grootsheid van de stad te benadrukken. In een dieprode lucht zie je de paleistorens verrijzen. De marktkramen liggen vol met kruiden, specerijen en kleding in diverse kleuren en met verschillende texturen. Zelfs dat weet ze over te brengen met haar collagekunst. (Op haar instagrampagina geeft ze soms een inkijkje in het maakproces.)
Ondertussen laat Lida Dijkstra Marco vol ontzag om zich heen kijken en de nieuwe wereld beleven. Door zinnen als ‘Het water dat je in oasen vond was grasgroen en bitterzout. Toen ik er toch eens van dronk, had ik drie dagen diarree’ en ‘de hoeven van tientallen paarden klipklopten over de kade’ voel je de omgeving haast ook. Gedurende de reis kun je alle vreemde plaatsnamen op een landkaart opzoeken en krijg je een idee van het grote continent met een diversiteit aan mensen en religies.
Je krijgt dus een prachtig verhaal voorgeschoteld over een persoon die je in de geschiedenisboeken tegenkomt, maar hoe weet je nu of dat wat je leest geen middeleeuwse koopmanfantasieën zijn om de edelstenen verkocht te krijgen? De belevenissen schijnen opgetekend te zijn door ene Rustichello, wiens originele manuscript vaak is gekopieerd maar helaas verloren is gegaan. Dijkstra gaat er handig mee om door zelf een draai te geven aan de totstandkoming van het verhaal. Ze laat Marco Polo hem het verhaal optekenen terwijl hij in de gevangenis zit, waar ze zijn samengebracht door een twaalfjarig weesmeisje/manusje van alles zonder bestaansrecht. Marco noemt haar Topina, ‘kleine muis’ omdat ze onopvallend en handig is.
Zij kent niets van de wereld behalve Genua en de gevangenis waarin ze leeft. Door Polo’s verhalen en het dierenboekje dat hij fabriceert, wordt haar wereld groter en mede dat van de lezer. Topina wordt een personage dat zelf plannetjes durft te bedenken en op het eind een eigen keus durft te maken.
Dat lijkt me voor de sociale omstandigheden van die tijd verzonnen, maar maakt dat voor het boek als geheel uit? Zoals de auteur in een nawoord schrijft: ‘Ga hier maar van uit: alles in dit boek is echt gebeurd, behalve de stukken die volslagen verzonnen zijn.’
Als iemand er zo voor uit komt dat niet al het geschrevene exact de waarheid is, kan ik er goed mee leven. Zeker omdat de auteur met eerdere boeken heeft bewezen de beschikbare context uit te zoeken. De boektitel en -ondertitel beloofden me een verhaal over Marco Polo en dat heb ik bovendien in woord en beeld gekregen!
De wonderverteller is geschikt voor iedereen vanaf ca. 9 jaar die nieuwsgierig is naar de verre wereld in brede zin. Je doet iemand er echt een cadeau mee. Eén van de mooiste en meest bijzondere boeken van dit jaar.
Lida Dijkstra, illustraties: Djenné Fila, De wonderverteller. Over de reizen van Marco Polo, Luitingh-Sijthoff, 2024, 208 blz., 9789021048949.
