door Met plezier gelezen: Iteko. Ik las in de winkel een stuk uit de inleiding en zette het boek op de virtuele en volle wil-ik-lezenplank. Toen ik het later op de Utrechtse Boekenmarkt in de Van Oorschotkraam tegenkwam, nam ik het direct mee. Blijkbaar had Mariëlle Hageman mijn nieuwsgierigheid met dat ene fragment zodanig aangewakkerd dat ik antwoorden wilde op vragen als wat voor bijzondere vrouw Iteko was en wat er van/over haar overgeleverd is.
Iteko (een mij wonderlijke samentrekking van haar voornamen Margaretha Jacoba) was een welgestelde vrouw die van 1803-1807 een dagboek bijhield. Schrijvende vrouwen zijn er niet veel bekend en zeker niet met dagboeken. Dat Hageman op deze geschriften stuitte kwam door haar toenmalige werk in het Amsterdams Stadsarchief. Ze besluit de blaadjes te lezen -geschreven in het Frans in gelijkmatig handschrift, wat je kunt zien via de website van het Stadsarchief-, en te zoeken naar feiten uit Iteko’s verdere leven. Ze overleed halverwege de negentiende eeuw, bijna tachtig jaar oud maar ongehuwd en kinderloos.
Dat was aanvankelijk niet haar wens. Al helemaal niet toen ze in 1803 een liefdesverklaring van Henri kreeg. Toen was Iteko “al” 28 jaar en volgens de sociale conventies van die tijd bijna op het randje van nog aantrekkelijk of oud. Zelf wilde ze zich eerst vergewissen van Henri’s ware liefde en eerlijkheid: was hij echt voor haar gevallen terwijl ze niet aantrekkelijk was, of zat haar fortuin er misschien nog achter? Eenmaal overtuigd wilde ze het aanzoek aannemen, maar haar vader lag dwars. Henri bezat niet genoeg en had ook nog geen goede betrekking. Plichtsgetrouw en deugdzaam als Iteko was, gehoorzaamde ze en gooide haar levensvreugde weg. Erover praten was volgens de etiquette not done, hooguit kon ze het aan een paar vriendinnen kwijt en aan het papier natuurlijk.
In het boek zijn haar dagboekfragmenten geparafraseerd weergegeven, afgewisseld met de zoektocht naar archiefgegevens. Hierdoor wordt het meer feitelijke deel met het persoonlijke afgewisseld. Het wordt nergens droge kost. Sterker nog: juffrouw De Neufville komt door haar schrijfsels over als een vrouw van vlees en bloed en had met haar overpeinzingen over de maatschappij, rangen en standen, het man-vrouw-evenwicht net zo goed nu kunnen leven.
Dat voelde Mariëlle Hageman duidelijk ook, want ze spoorde zelfs de romans op die Iteko schreef in de decennia na haar verloren liefde. Het romangenre kwam in de jaren 1830 op, Iteko vond daar een levensvervulling in. Haar roman ‘De schildknaap’ wordt tot een van de eerste romans gerekend en haar andere boeken werden ook in het algemeen goed gewaardeerd.
Kortom, er valt veel interessants te lezen; veel meer dan de kaft met Iteko’s naam doet vermoeden. Ieder hoofdstuk bevatte wel iets waardoor ik nieuwsgierig bleef naar het vervolg. Daaruit blijkt wel dat het goed geschreven is!
Documenten nazoeken kan ook: de auteur heeft achterin per hoofdstuk beschreven welke archieven of ingescande kranten ze heeft geraadpleegd. Inclusief verwijzingen naar recent leesmateriaal van bijv. Lotte Jensen, Inger Leemans, Remieg Aerts en Marita Mathijsen.
Mariëlle Hageman, Iteko. Het leven van Margaretha Jacoba de Neufville (1775-1856), Van Oorschot, 2024, 256 blz., 9789028222021.
