door Rosie is kinderverzorgster en woont bij haar ouders in Amsterdam-Oost, een levendige Joodse buurt. Kaat woont in een Amsterdams studentenhuis en studeert rechten, haar ouders in Utrecht hebben het ook in tijden van oorlog best goed. Wanneer de oorlog uitbreekt, staat Rosie voor een moeilijke keuze: blijft ze bij haar familie of gaat ze kinderen van opgepakte Joden helpen in de crèche tegenover de Hollandse Schouwburg? Kaat komt in aanraking met het Utrechts Kindercomité waar ze ook Josephine leert kennen. Deze drie verzetsvrouwen raken betrokken bij het smokkelen van Joodse kinderen. Ze begeven zich op gevaarlijk terrein, allemaal rondom de crèche aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam.
Het begon allemaal met een artikel uit Vrij Nederland over een crèche in Amsterdam. Tien jaar onderzoek van Astrid Sy is samengekomen in dit boek over drie dappere verzetsvrouwen. Steengoed en indrukwekkend. De eerste twee woorden die in mij opkwamen nadat ik het uit had.
Onzekerheid, angst, dapperheid, troost, hoop, liefde, vriendschap. Ze passeren allemaal de revue in dit verhaal, vertelt vanuit de geloofwaardige Joodse Rosie en de niet-Joodse Kaat. De dilemma’s waar de drie twintigers voor komen te staan komen duidelijk en voelbaar naar voren. Wel of niet onderduiken, wel of niet in het verzet en hoever ga je er in mee terwijl je eigenlijk niet goed weet wat je doet? Met gevaar voor eigen leven redden ze kinderen van een transport, maar nooit komt het gevoel dat het genoeg is.
Ondanks de onzekerheid, de angst, de wanhoop, lees ik ook over de kracht van vriendschap en liefde. Vriendschap, liefde en hoop om fysiek en mentaal de oorlog door te komen, waar je je ook bevindt.
Het mooie hierin vind ik dat de meeste van alle voorkomende personages gebaseerd zijn op bestaande mensen. Sy sprak veel van hen, las en hoorde veel persoonlijke verhalen van andere slachtoffers. In haar nawoord schrijft ze besloten te hebben dat ze niet kan weten hoe Joden werkelijk de oorlog en bijbehorende dilemma’s ervaarden, maar door nauwkeurig onderzoek is het realistisch op papier komen te staan. Aangrijpend voor welke keuzes zij kwamen te staan te midden van alle gruwelijkheden in deze tijd.
Dit oorlogsverhaal wordt voor mij ook unieker door de leeftijd van deze vrouwen. Geen volwassenen of zeer jonge kinderen die het verhaal vertellen, maar jongeren. Jongeren met eigen idealen en dromen, maar wat hun ouders ook vinden, het houdt hen niet tegen om Het Utrechts Kindercomité en de Amsterdamse Studenten Groep op te richten en levens te redden. De verhalen van Wilma Geldof mogen hierin niet onbenoemd blijven, want ook deze zijn geschreven vanuit jongeren.
Noem geen namen van Astrid Sy is een indrukwekkend en zeer goed verhaal over drie moedige verzetsvrouwen voor jongeren en volwassenen. Een verhaal dat zelfs tijdens mijn werk in mijn hoofd dwaalde en daarna nog steeds. Wat zou ik doen in zo’n situatie? Er valt nog veel meer goeds over dit boek te vertellen, bijvoorbeeld dat Mark Janssen ook voor dit omslag zeer geschikt is, maar lees en ervaar het zelf.
Hoewel in het boek veelal geen namen genoemd mochten worden, wil ik wel de namen noemen van Gisela, Sieny, Hetty, Piet, Rut, Harry en uiteraard ook van Astrid Sy zelf. Zonder haar onderzoek en de medewerking van deze personen zou dit verhaal er niet zijn geweest. Dat is belangrijk, want deze verhalen mogen niet verloren gaan nu. Opdat we niet vergeten.
Uiteraard hebben veel meer personen uit de oorlog of familieleden van hen meegeholpen aan de totstandkoming van dit verhaal dan alleen bovengenoemde namen. Ik doe hen te kort door hen niet te noemen, maar ik wil je van harte aanraden het verhaal te lezen en zeker het nawoord en de namenlijst achterin.
Wil je meer te weten komen over de totstandkoming van dit boek? Lees hier bijbehorend interview met Astrid Sy waarin ze meer vertelt over haar onderzoek en de keuzes die ze maakte tijdens het schrijven.
Astrid Sy, Noem geen namen, Luitingh Sijthoff, 2021, 448 blz., 9789024 592623
Deze recensie en bijbehorend interview verschenen eerder op De Leesfabriek.
2 gedachten over “Noem geen namen – Astrid Sy”