door Een gemakkelijke prooi is het tweede boek van Norman Jansen waarin de hoofdpersonen te maken krijgen met mensenhandel en -smokkel. Een grotendeels onzichtbare en ongrijpbare wereld, waarvan de auteur meer bewustwording wil kweken. Jansen: ‘Niet iedereen heeft een keus.’
Norman Jansen heeft al decennialange werkervaring bij de Koninklijke Marechaussee, waaronder in het Caribische deel van het Nederlandse Koninkrijk. Op het moment dat ik hem spreek, is hij wederom gestationeerd op Curaçao. Hoe is hij eigenlijk het schrijverschap ingerold? ‘Tijdens mijn werk houd ik notities bij van situaties die we aantreffen. Soms zijn er geuren, kleuren en emoties die je bijblijven en om deze van me af te zetten schrijf ik ze op. In 2010 ben ik ingezet op Haïti, waar de verwoestende aardbeving had plaatsgevonden. Later dat jaar waren we voor een onderzoek naar mensenhandel op Tortola, een eiland behorend bij de Britse Maagdeneilanden, en daar spraken een collega en ik met een aangespoelde vrouw. Kort daarvoor was ze als slachtoffer van een schipbreuk door de Amerikaanse kustwacht uit het water gered. Haar verhaal bleef me bij: ze was slachtoffer van mensensmokkel en sprak over een blanke politieagent die haar zoon na de aardbeving op Haïti een blauw speelgoedautootje had gegeven. Het kon niet anders dan dat dat van ons kwam. Op Tortola was ze op dat moment echter alleen en onbekend met het lot van haar kinderen; wat was er gebeurd?
‘Met een bevriende collega besprak ik een paar jaar later over PTSS-gerelateerde klachten. Zij vond dat ik de ervaringen van Haïti en Tortola in elk geval voor mezelf moest uitschrijven en er misschien verder iets mee moest doen, een roman schrijven bijvoorbeeld. Aanvankelijk dacht ik nog dat de term “roman” weinig van doen had met mijn waargebeurde verhalen, maar het blijkt een vorm van schrijven waarin je jezelf dichterlijke vrijheden toekent. Dus heb ik aan dat eerste verhaal een boodschap toegevoegd, dat De stilte van het water is geworden. Het schrijven is dus begonnen als een manier om waargebeurde gebeurtenissen van het werk een plaats te geven in mijn hoofd.’
Mali
In Een gemakkelijke prooi volg je de twee jongens Youssef en Thiemo, die tegen hun wil in de keiharde wereld van de georganiseerde misdaad terechtkomen. Youssef groeit op in Mali en besluit, aangespoord door de vele succesverhalen, naar Europa te vertrekken. Eenmaal in Nederland blijkt het smokkelnetwerk hem nog niet los te laten. Thiemo is Nederlands, heeft het niet makkelijk in de thuis- en schoolsituatie en wordt verleid door een lovergirl. Beide verhaallijnen zijn gebaseerd op echte personen en ervaringen. Jansen vertelt dat hij voor Defensie enkele jaren geleden ook in Mali is geweest. ‘De beginscène van het boek, waarin een baby bijna doodgaat op de vuilnisbelt, is gebaseerd op onze bevindingen tijdens een patrouille in Bamako, de Malinese hoofdstad. Daar werd ons een baby in handen gedrukt die duidelijk nog niet lang geleden geboren was en het zonder hulp ook niet lang meer zou maken. In Mali hebben we veel gesproken met lokale mensen over hun wil naar Europa te reizen, een reis die allerlei gevaren met zich meebrengt. Er zijn smokkelaars actief die je bijvoorbeeld kunnen dwingen drugs en wapens mee te nemen. Ook dit is een vorm van mensenhandel, want het gaat altijd gepaard met bedreiging en chantage. Het is belangrijk deze verhalen en beweegredenen te delen met een publiek dat die wereld niet kent. Niet elke vluchteling en asielzoeker is zomaar een gelukszoeker en komt vrijwillig naar een West-Europees land. Ik verwerk daarom een boodschap in mijn boeken: kijk verder dan wat er in een krantenkop staat. Sommige mensen hebben echt veel ellende meegemaakt voordat ze in Nederland komen. Als ik een paar mensen op andere gedachten kan brengen, heb ik al een doel bereikt. Niet iedereen heeft een keus.’
Verder heeft Jansen ook kennis vanuit het werk bij Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel (EMM) in het boek gestopt. ‘Daar ben ik onder meer bezig geweest met een project over lovergirls en jongensprostitutie. Het EMM is een uniek samenwerkingsverband met de Koninklijke Marechaussee, Politie, Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dit overkoepelend orgaan is ontstaan vanuit het Dover-incident in 2000: in een vrachtwagen werden meerdere Chinezen dood aangetroffen. Achteraf gezien bleken verschillende opsporingsinstanties een puzzelstukje aan informatie te hebben, maar het van elkaar niet altijd te weten. Nu wisselen meerdere (geüniformeerde) diensten belangeloos informatie uit, zodat grote (inter)nationale zaken gezamenlijk opgepakt kunnen worden. Een krachtig wapen tegen bijvoorbeeld mobiel banditisme en grootschalige vrouwenhandel.’
Schrijfzoektocht
Twee fictieboeken in korte tijd geschreven, smaakt dat naar meer? De auteur geeft aan dat hij nog niet klaar is: ‘Voor mij is schrijven ook een zoektocht. In vergelijking met andere schrijvers ben ik andersom bezig: zij kunnen al schrijven en zoeken daarna de perfectie in hun verhaal, ik doe het eerder omgekeerd. Ik hoef geen onderzoek te doen naar hoe een waterlijk eruitziet of hoe een lichaam in ontbinding ruikt, dat weet ik uit eigen ervaring. In het eerste manuscript had ik situaties zelfs zo gedetailleerd beschreven dat ik de opmerking kreeg dat soms iets weglaten net zo beeldend werkte. Ik ben in een verhaal eerder bezig met de juiste manier om emoties en een moraal op een soepele manier in romanvorm op te schrijven. Er is nog genoeg oefenmateriaal: er valt – helaas – nog veel te vertellen over deze vormen van criminaliteit. Ik heb genoeg in petto voor de toekomst.’
Norman Jansen, Een gemakkelijke prooi, Uitgeverij Futuro, 2020, 218 pagina’s, 9789492939463.
Dit interview is eerder verschenen in de Militaire Courant.
