door In Het begon met peper zetten vier auteurs van Patsboem (Boogaars, De Groot, Lelieveld en Rosendaal) de geschiedenis van Indonesië en Nederland op papier. De tekst wordt omgeven met de vele kleurige illustraties van Dido Drachman, die zelf Indische familie heeft zoals in het laatste hoofdstuk te lezen valt.
Het boek kent een logische (chronologische) en duidelijke opbouw en biedt de lezer veel doorlees- en bezoektips. Achterin staat een register dat het je makkelijker maakt op trefwoord door het boek heen te lezen. De auteurs nodigen je uit eerst een voorwoord te lezen waarin belangrijke vragen worden gesteld en de grootste link tussen Indonesië en Nederland kort wordt uitgelegd: de koloniale ambivalente band. Dan wordt al direct duidelijk dat het vroegere Nederlands-Indië vele malen groter was dan Nederland en dat de kolonie met geweld werd veroverd.
Sterk is dat de auteurs in elk hoofdstuk de geschiedenis behandelen en daarbij hebben gekozen om te beginnen met voorbeelden uit de tijd van nu. Waar komen straatnamen zoals Sumatraweg en uitdrukkingen als ‘peperduur’ vandaan? Het zijn vragen gesteld door kinderen die je terugziet in de hoofdstukthema’s.
Er wordt met details ingegaan op o.a. de geografie en klimaat van het land. Wist je dat er wel 350 talen worden gesproken in Indonesië door in totaal 275 miljoen mensen? Door de vele eilanden die samen een rijk vormen is het een heel andere omgeving dan Nederland. Omdat er veel mensen in Nederland wonen die een (verre) familieband met Indonesië hebben is het dus goed om die aspecten uitgebreid terug te zien in een non-fictieboek voor kinderen. Er zijn vele foto’s te zien en de illustraties van Drachman zijn positief sfeerbepalend. Ze geven kleur aan het boek.
De geschiedenis wordt uitgediept in hoofdstukken over het begin van de koloniale tijd, de VOC die zich ten koste van de oorspronkelijke bewoners verrijkte, de Tweede Wereldoorlog met Japanse kampen waarin blanken werden opgesloten en een lange strijd om Indonesische onafhankelijkheid die daarna volgde.
Als je alle tekstblokken en kaders met extra uitleg leest, valt soms wel op dat er regelmatig dezelfde feitjes en zinsdelen herhaald worden – bijvoorbeeld als het ging om het benadrukken van het geweldskarakter van de bezetting. Het herhalende karakter wordt versterkt door de korte samenvatting aan het eind van ieder hoofdstuk, waarvan afgevraagd kan worden of dit voor de al serieus lezende en kijkende lezer nodig was. De daar geplaatste nadenkvragen zijn zeker wel nuttig.
Ook wordt in het begin gesteld dat “in Nederland weinig aandacht is voor vergaarde rijkdom ten koste van Indiërs”. De laatste tien jaren is er zelfs grootschalig onderzoek gedaan door het NIOD/KITLV/NIMH. Het begon met peper is daarentegen wel nieuw in het voor het voetlicht brengen van deze geschiedeniskant voor kinderen.
Er zijn voor dit boek meerdere meelezers geweest, waaronder historici en andere experts die verbonden zijn aan archieven, universiteiten en andere instituten. Ze hebben helaas niet kunnen voorkomen dat de aandacht van het boek voor heden en verleden niet in balans is. De donkere geschiedeniskant slaat door ten opzichte van de veranderde positievere kijk van de Indonesiërs op Nederlanders, die er wel degelijk is volgens schrijvers als Philip Dröge en kenniscentra als Museum Sophiahof.
Het gevoel dat Het begon met peper een land met een aangedane roerige geschiedenis eerlijk laat zien maar de nadruk daar eenzijdig op legt, kon deze lezer niet van zich afschudden. Een tip zou zijn om in de ondertitel ‘de’ te veranderen in ‘een’, omdat met welk goed onderzoek dan ook er altijd ‘een’ versie van de waarheid geschreven staat.
Ik ben het wel eens met de uitspraak die achterin staat: “we weten zeker dat dit een ander boek was geworden als schrijvers die nu in Indonesië wonen het hadden gemaakt”. Dat kun je op twee manieren uitleggen maar ik hoop met de auteurs mee dat er meer verhalen door Indonesiërs over hun land op papier gezet worden die Nederland bereiken. In Het begon met peper kun je lezen dat dit land en haar volk dat verdient.
Marrit Boogaars, Annemiek de Groot, Juul Lelieveld, Liesbeth Rosendaal, Het begon met peper. De geschiedenis van Indonesië en Nederland, illustraties Dido Drachman, Gottmer, 2025, 226 blz., 9789025778354.
Het begon met peper is toegevoegd aan het dossier slavernij & kolonisatie.
