door Philip Dröge doet het weer: hij zoekt een paar centimeter wereldkaart uit en gaat op zoek naar een stukje vergeten geschiedenis. Na onder meer het ministaatje Moresnet en Jakarta ging hij nu naar de oostkust van de Verenigde Staten. Het gebied tussen grofweg Washington D.C. en Albany was lange tijd het terrein waar de Tawl gesproken werd, een Nederlands dat langzaamaan een variant op het origineel werd. Dröge besloot uit te zoeken wat men daar tegenwoordig nog van kan terugvinden, op de fiets nota bene.
Als je goed zoekt, blijkt er nog veel te vinden. Het fijne is dat de auteur dat vooraf niet weggeeft en de lezer daar gaandeweg zelf achter laat komen. De tocht begint -natuurlijk- in New York City, waar de Nederlandse kolonisten in de zeventiende eeuw voet aan land zetten en het gebied kochten van het Lenape-volk. Er zijn nog Nederlands hervormde kerkjes te zien en op de begraafplaats zijn talrijke grafstenen met Oudnederlands opschrift waaruit je veranderingen kunt afleiden.
De toer voert door New York en New Jersey langs plaatsjes met regelmatig een duidelijke link met Europa: Dunderberg, Rotterdam, Katsbaan. Dröge vraagt her en der naar aanwezige kennis over de eerste bewoners en hun taal, maar heel vaak moet hij concluderen dat Amerika beter is in vooruitgaan om the American dream te realiseren dan terugkijken naar waar die dream op gebaseerd is. Trieste constatering.
Toch zijn er instituten met onderzoekers die zeldzaam veel en diepgravend speurwerk verrichten naar dat bijzondere accent. Het New Netherland Institute in Albany en het museum van de gebroeders Storms in Pascack bijvoorbeeld. Dat museum is ingericht door twee mannen die de laatste sprekers van de Tawl waren; in 1962 ging de laatste dood. Tot die tijd heeft de Tawl dus bestaan!
Dröge houdt de reis boeiend door verbanden tussen lokale en Europese historie af te wisselen met beschrijvingen van de hedendaagse plaatsen. Zo leert de lezer bij over de inheemse bevolking (en de blinde vlekken), slavernijverleden, een Tawl-sprekende Amerikaanse president en ook vervalsers. Iets wat ik zeker zal onthouden en ook opgezocht heb is de speech van abolitioniste Sojourner Truth die regelmatig wordt geïmiteerd: Ain’t I a Woman?
De Tawl vond ik fijn om in delen te lezen, naast andere boeken. Het was door de prettige vertelstijl namelijk een reis die je steeds weer kon oppakken. Vele interessante details en weetjes zijn in een notitieboekje beland. Wie weet zijn enkele plaatsen de moeite waard om zelf eens te bezoeken, alleen zou ik het toch niet per fiets doen.
Philip Dröge, De Tawl, Spectrum, 2023, 254 blz., 9789000390007.
