door Een boek even oppakken en vervolgens achterelkaar uitlezen. Zomaar uit de stapel gekregen en ‘misschien is het iets voor je’. Soms heb je ontwijkgedrag richting recensiestapels, negeer je bibliotheekmail met ‘de leentermijn vervalt’. Een ochtend als alle andere, wat opruimen, je pakt een paar boeken op, bepalen wat je eerst zal lezen, je bladert wat. Je aandacht wordt gevangen.
Een alinea tegenkomen:
‘ELKE OCHTEND ZET IK alles klaar voor die dag. Elke avond ruim ik alles weer op en zet ik alles weg voor de volgende dag.
Ik zet dingen klaar, ik ruim op en ik zet dingen weg.
Altijd maar voorbereiden.’
Een stukje verder – je bladert van achter naar voor als linkshandige:
‘Uit het lange gras raap ik het volgende op: een grijze veer, een zwarte veer en een witte veer, en ik zet ze samen in een vaas – een platgestreken zwart-witboeket. Alleen het roodborstje geeft een beetje kleur, bij elke zonnestand hetzelfde roodborstje.’
Iets over zaden en een voederhuisje eronder en zo meer. Het valt op dat iedere zin bovenaan een pagina met een aantal woorden hoofdletters begint. De schrijver is een vogelliefhebber. De vogels een symbool.
De schrijver is tevens maker van gipsen vogels. Iedere week één. Het huis van de maker wordt beeldend beschreven. Je leest waar er wordt geslepen, gemengd, gezaagd, gegipst, wordt afgewassen en vogels gekeken of hoe voorbereidingen plaatsvinden voor het vissen. De partner is ook kunstenaar. Op een ander vlak. De ene is stiller, de andere aanwezig. De ene helpt de ander. Er is hergebruik van materialen terwijl de ene na de andere zak gips wordt opengesneden. Je leest over vogels, van de Groenlandse tapuit tot de bekendere zwaluw. Partjes familie worden porties, verbanden worden gelegd. Die ene vogel worden er tien, worden een zwerm.
Die ene vogel wordt niet zondermeer een zwerm:
‘Als al mijn kunstwerkjes trekvogels zijn en als groep een installatie vormen, dan zijn de misbaksels mijn dwaalgasten – afgezonderd van hun soortgenoten of, waarschijnlijker nog, het enige lid van een onvoltooide vlucht.‘
Notities vermelden: tijd, vooral tijd, vogels, natuur – vogeltrek en vissenbewegingen. Consumptiemaatschappij, materialen, ambacht en hergebruik. Familie, generaties, doorgeven en verbanden, ambachtelijk en kunst: opa, vader, dochter. Over steken laten vallen. Over een collage. Er wordt gemist. Herhaling in handelingen. Over praktisch zorgen. Er wordt verwerkt.
‘Waar hadden mijn vader en ik het dan wel over? Over verschillende soorten multiplex, houtverbindingen…. – en tot slot wilde hij altijd weten of ik nog uitkwam met mijn geld.’
‘WAT WE ALLEMAAL MET ELKAAR gemeen hadden – mijn opa, mijn vader en ik – was ons wantrouwen jegens de moderne tijd, onze afkeer van modeverschijnselen, onze teleurstelling over nieuwe technologische ontwikkelingen en onze voorkeur voor de provisorischer machines van weleer – alles wat met je handen en gereedschap in elkaar gezet en weer uit elkaar gehaald kan worden op basis van je gezond verstand.
We hadden en hebben elk in onze eigen tijd saamhorig heimwee naar het verleden.’
Dit boek is zo puur, zo zuiver van alle extra ontdaan waardoor er lucht komt in het geschrevene, er ruimte ontstaat en gedachten een vlucht nemen. Zintuiglijk en gevoelvol, maken en verwerken, verlies en samen waren ook woorden die intuïtief werden genoteerd. Lette Vos heeft de Nederlands lezende lezer een bijzonder fijne vertaling gegeven.
De opmaak draagt bij aan beleving en behapbaar zijn van het nauwgezette proza. Wat een prachtig boek kun je treffen. Om in één adem uit te lezen. En meer om in één keer over te kunnen vertellen.
Degenen die je boeken toeschuiven weten waar je van houdt, weten dat je bijzondere literatuur kunt waarderen.
Sara Baume, Handwerk, vertaler Lette Vos, uitgeverij Koppernik, uitgeverij Oevers, 2023, 232 blz., 9789083323930
De samenvatting:
‘In deze urgente liefdesverklaring aan de creativiteit brengt kunstenaar en prijswinnende auteur Sara Baume het dagelijks proces van maken en schrijven in kaart en verbindt ze met ogenschijnlijk gemak het genot van minutieus handwerk met de jaarlijkse trek van zangvogels. Handwerk is een sprankelend, elegant, in een loepzuivere stijl geschreven pleidooi voor het scheppende leven en bovenal een bijna stiekeme inkijk in de schatkamer van een wonderlijke en veelzijdige auteur.’
Zoveel zinnen/alinea’s die een verhaal op zich kunnen zijn, nog een paar die opvielen:
‘Het beeld is mijn doel, waar al die andere dingen slechts interessante omzwervingen zijn, en elk geslaagd object is een weerzien – met het beeld dat ik bij vertrek in mijn hoofd had. Als het niet voelt als een weerzien wanneer ik een proef klaar heb, schrijf ik hem meteen af. Maar het komt ook weleens voor dat ik het niet zo zeker weet; soms moet ik eerst honderd proeven maken en weken verdoen voor het begint te dagen dat ik stappen terug zet.’
‘HET PIJNLIJKE AAN DE afgedankte objecten zit hem in niet in de verspilling van mijn materialen maar in de verschrikkelijke derving van mijn tijd – tijd die heel zorgvuldig is besteed maar in rook opgaat zodra een werk wordt afgedankt. Het betekent dat mijn inspanningen zich niet rechtstreeks naar resultaten vertalen, en dat leidt dan tot een van mijn grootste zorgen – dat het uiteindelijke kunstwerk niet weerspiegelt hoe intens belangrijk ik het vind.’
