door In Split Second van Caja Cazemier vertelt Cazemier ons het verhaal van de 16-jarige Thijs. Thijs is tevreden met z’n leven, hij heeft een fijne vriendin, wil graag z’n eindexamen halen om de koksopleiding te kunnen gaan doen, heeft een bijbaantje bij een restaurant en hangt graag rond met z’n vrienden.
Tot op een middag een nare gebeurtenis zich voordoet tussen zijn zusje en een oudere jongen van hun school. Thijs en zijn vrienden grijpen in, maar later wordt Thijs aangevallen door deze jongen. Thijs en zijn vrienden dragen altijd een mes bij zich, want dat is stoer, en om jezelf te beschermen. Alleen; een mes dragen maakt de kans ontzettend groot dat dit mes gebruikt wordt. En dat doet Thijs. In een split second steekt hij erop los, zijn belager voor dood achterlatend. Dat heeft consequenties… Nog diezelfde avond wordt Thijs opgepakt en wachten hem de gevolgen van een dergelijke daad. Een politiecel, de rechter, schuldgevoelens, wil zijn vriendin hem nog wel zien, wat denken zijn ouders wel niet?
Het boek is heel soepel en toegankelijk geschreven voor jongeren van Thijs’ leeftijd, oftewel de jongeren waaronder het tegenwoordig heel normaal is om een mes te dragen. Het boek is dan ook een waarschuwing, een nodige ook. In de praktijk blijkt erg vaak dat jongeren messen dragen om mee te doen met anderen (groepsdruk), maar vervolgens dat mes tegen hun bedoeling in gebruiken en zo in de problemen komen. Het boek is dan ook heel goed in te zetten in de onderbouw, want naast dat het goed is opgebouwd, is het ook leuk om te lezen. Jongeren met een wat lager leesniveau zullen hier ook goed doorheen kunnen komen. De marge en het lettertype dragen hieraan bij.
Daarnaast licht Cazemier ook de gevolgen voor de familie van een dader toe, dit is een goede en interessante toevoeging aan het verhaal.
Laat ik voorop stellen dat ik het een goed boek vind, en belangrijk dat dit in toegankelijke taal voor jongeren is geschreven, aangezien we steeds grotere messenproblematiek terugzien in de samenleving. Toch heb ik een aantal vraagtekens, en klopt er het een en ander niet.
Dit begint bij het normaliseren van het gebruik van drank, sigaretten en drugs. Hoewel dit heel normaal kan zijn onder jongeren, mis ik hier toch ook het een en ander aan ‘wijsheid’ in, waarom wordt er in de gevangenis bijvoorbeeld niet benoemd waarom dit gebruik op jonge leeftijd zo slecht is? Thijs mag niet roken omdat hij nog geen 18 is, maar nergens wordt gezegd waarom dat daadwerkelijk is. Hetzelfde geldt voor het rijkelijke drankgebruik. Tevens hoort geen drank- en drugsgebruik in de voorwaarden van de voorwaardelijke invrijheidsstelling terug te komen bij een minderjarige.
Tevens wordt goed benoemd dat iemand op jonge leeftijd pesten om gevoelens kan resulteren in het gebruik van woede en geweld op latere leeftijd. Ook moet Thijs aangeven wat hij wil leren in de gevangenis, en dat is op een rustige, constructieve manier reageren op conflict. Ik had hier graag in één of twee regels concrete tips gelezen, in plaats van ‘volgende keer oplossen met praten’. Juist omdat Cazemier zo’n goed toegankelijk boek heeft geschreven, het een waarschuwing voor jongeren is, kan het ook ontzettend goed zijn hier wat tips te geven, zodat jongeren dit ook kunnen oppakken.
Daarnaast heb ik een paar aantekingen gemaakt bij het proces zoals dat verloopt bij Thijs. Bij zijn aanhouding, krijgen zijn ouders niet te horen waar hij voor aangehouden wordt, dit zou eigenlijk wel moeten. Daarnaast zouden zijn ouders, ookal is het ’s avondslaat, wel langs mogen komen. Is het dan al middernacht, dat het niet meer kan? Afhankelijk van het strafbare feit, of een jongere een zogenoemde first offender is en het tijdstip van aanhouden, wordt er bij minderjarige jongeren vaak gekozen om ze thuis te laten overnachten. Het feit was heel ernstig, maar Thijs werd heel laat aangehouden, eigenlijk te laat om nog een advocaat of arts langs te laten komen. De arts komt toch nog vanwege de ernst van zijn verwondingen, maar dit wordt niet uitgelegd. Daarnaast hebben ook advocaten piketdienst (spoeddienst) en is het niet alleen de taak van de advocaat om bij te staan, maar ook om voor te lichten. Ik vraag me dus af waarom er geen advocaat is ingeroepen in het boek, of er een agent uitleg heeft gegeven aan Thijs, die vol met vragen zit.
Ook wordt Thijs’ straf niet geschorst, oftewel: hij mag zijn zitting niet thuis onder voorwaarden afwachten. Ik moet zeggen dat mij dit verbaasde, omdat het uitgangspunt in alle gevallen bij minderjarigen is: ‘Thuis, tenzij…’ Ik zag in Thijs’ geval veel beschermende factoren waardoor hij thuis de vervolgstappen af zou kunnen wachten, ondanks de ernst van het delict. Bijvoorbeeld: Thijs heeft erg veel spijt, hij komt voor de eerste keer in aanraking met de politie, hij is erg geschrokken, zijn ouders zijn ook erg geschrokken en boos, het komt over alsof zij zeker alle voorwaarden van justitie en Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) zouden opvolgen. Want; de RvdK geeft het advies over wel/niet schorsen, niet de jeugdreclassering. Dit is wel echt iets dat niet klopt in het boek. De jeugdreclasseerder geeft aan dat zij iedereen gaat spreken en een rapport op gaat stellen. Dit is echter niet de taak van de jeugdreclassering, maar dat van de RvdK. Jeugdreclassering komt pas in beeld, als de RvdK hier het advies toe geeft, samen met het straf- en hulpverleningsadvies (jeugdreclassering is in principe een vorm van hulpverlening).
Ook verbaasde het mij dat Thijs zelf moet aandragen of hij weer bij zijn baantje zou mogen gaan werken en een herstelgesprek met het slachtoffer moet voorstellen. Dit zijn zaken die de RvdK doorgaans direct aandraagt, omdat een herstelgesprek als helend is gebleken voor zowel slachtoffer als dader, mits het slachtoffer hier natuurlijk voor open staat. Een baantje is een positieve dagbesteding en dat is juist wat de RvdK zoveel mogelijk in stand probeert te houden. Een bijbaantje is dan ook een reden om de inverzekeringsstelling/het voorarrest te schorsen.
Verder wordt wel heel goed het verschil uitgelegd tussen een inverzekeringsstelling en inbewaringssteling, het feit dat een ouder bij het verhoor aanwezig mag zijn en de twee onderdelen bij een verhoor, namelijk persoonlijke vragen en delict-gerelateerde vragen.
Hoewel sommige feiten in het boek niet (lijken te) kloppen, blijft Split Second wel een goed, lekker leesboek voor jongeren, dat ook goed in de klas gelezen en gebruikt kan worden.
Caja Cazemier, Split Second, Ploegsma, 2023, 234 blz., 9789021684055
