Kees Spiering – Nog lang geen later

Een bundel die intrigeert, verrast, emotioneert of een glimlachende herkenning geeft. Een omslagillustratie die een warmte uitstraalt, mogelijk een vleug nostalgie oproept en je direct laat bladeren naar het gedicht waarbij de silhouetten zijn afgebeeld. ‘Weet je nog’ zijn de eerste woorden van ‘Vlak bij de spoorweg’, met momenten die refereren aan een gedeelde bijzondere avond: ‘Zij vertelde over tijd, over vrienden, het licht van vuur / over een liefde als verborgen huid zo zacht. Zij vertelde dat geluk nooit duurt en dat je het daarom / uit alle macht moet drinken.’

In dit boek gedichten van verschillende lengte. Bovenstaande regels komen uit een verhalend gedicht dat vier bladzijden beslaat. Andere een halve bladzijde en verder omgeven door een illustratie. Bijv. ‘Allesreiniger’ m.b.t. angst en een vergelijking maakt tussen de wand van een kamer en de wand van je binnenkant. Alleen, kun je angst wegpoetsen? ‘Alleen is angst, weet ik nu, geen bediende die gaat zodra jij hem niet langer nodig hebt.’, maar ook ‘stroopgrage tijd, waarin ik niet langer bang, eindelijk weer langzaam kan denken.’

Het titelgedicht ‘Nog lang geen later’ is ontroerend over op de rand van volwassenheid, nog veilig thuis met toekomstdromen, een eerste verliefdheid, emoties voelen maar nog moeten leren durven, ‘maar het is godzijdank nog lang geen later’. Zo blader je met een regelmaat door het boek. Je leest een bladzijde of herleest een paar regels. Over familie, thuis, jeugd, vriendschap, een liefde, maar ook over analfabetisme, bomenkap of een aardbeving in Groningen. Ook zijn er kippenrassen of verdwenen katten. Het desolate landschap dat je ervaart in ‘Bergkappers’ na de kaalslag of het dystopische in ‘Zeven dagen’ dat mogelijk dichter op de actualiteit zit dan je zou willen tot het sterke in toon ‘Greta t. en Ik’, waarin de IJsbeer ondanks het schrijnende in de context een snelle glimlach geeft. ‘Troostwoord’ dat erop volgt over opa die zich nu echt bezorgd maakt over het klimaat doet bijna pijn, want ‘twee ringen rond één rimpelvinger’ en het geruststellende ‘het komt goed’. De gedichten beklijven. De illustraties bij de laatste genoemde zijn zeer tot de verbeelding sprekend.

Niet alle gedichten zijn zwaar op de hand. In ‘Eind april’ zie je de liefde fladderen als ‘pas ontdekte vlinders met vleugels als kamerdeuren’. Of hoe herkenbaar die ene eenzame erwt achterblijvend in een glazen pot en toch een doordenker erin. Die kippen, vierhonderd rassen!, waarvoor de denkplek is opgeofferd laten je ook lachen. Tijdens het doornemen noteer je af en toe een bladzijnummer of een paar woorden, een zin, waardoor je kunt blijven citeren.

Bij ‘Kloof’ staat een illustratie dat het gedicht beeldend kan oproepen. Hoe deze met de neus als kloof tussen linker- en rechterdeel van een gelaat is getekend vergeet je niet meer. Voor wie de Floriade in Zoetermeer zich herinnert kan een associatie maken met het hoofd op de dijk. Het is niet eenvoudig te duiden welk beeld of gevoel een illustratie van Verstegen bij de lezer oproept. Het kan zijn dat je door het woud van Tuiri rijdt of voortaan de koffiepot op knietjes ziet voortgaan. Grappig is de kippenschaduw en je voelt het heuvelopwaarts stevig doortrappen in het donker. Illustraties als deze zijn niet uit te leggen, je moet ze zelf ervaren. Zien-lezen of lezen-zien.

Kees Spiering schreef vijftig nieuwe gedichten van realistisch tot filosofisch getint waarvan een aantal zijn voorgepubliceerd in Dichter. Over gebeurtenissen in het leven van jongeren, maar zondermeer ook voor de oudere lezer even waardevol. De diverse onderwerpen zijn zodanig neergezet in zorgvuldig gekozen woorden en scherpe observaties dat eenieder zich in meerdere gedichten kan herkennen of een ervaring deelt. Het Gronings landschap komt regelmatig terug, hij woont er, en is prachtig verwoord in ‘Het gele zand’ met de slotwoorden ‘hier ben ik voor altijd thuis.’

De illustraties van Verstegen zijn als een magie in penseelstreken die in geproportioneerde kleurovergangen de woorden en gedachten omvatten tot een verbindende weloverwogen kunstuiting. Beleef en proef ze, zet het boek frontaal in het zicht en geniet van de pracht.

Een tijdloos kunstwerk en daarmee is geen woord teveel gezegd. Een enthousiaste aanbeveling in het voorwoord van Edward van de Vendel, een verzorgde vormgeving in alle opzichten en de meer dan vijftig gedichten en illustraties maken dit een cadeauboek voor jongeren vanaf ong. 14/15 jaar en ouder. Een boek dat je thuis op tafel legt, op scholen op vele manieren kunt inzetten. Een les poëzie Nederlands, een introductie voor maatschappijleer of aardrijkskunde en natuurlijk pak je het op bij een kunstproject als voorbeeld voor een poging indringend-poëtisch-Jeska tekenen.

Een prachtige aanrader die je de tijd doet vergeten in ‘steeds het zachte suizen van de tijd’* en voor even is het ‘Nog lang geen later’.

Kees Spiering, Nog lang geen later, illustrator Jeska Verstegen, Luitingh-Sijthoff, 2023, 112 blz., 9789021039756

* _{‘steeds het zachte suizen van de tijd’ is ontleend aan ‘Altijd ‘s nachts’}