door De roman Dius was als een goede vriend: om de tijd en aandacht voor te nemen, soms te laten rusten maar er snel naar terug te keren vanwege een goed verhaal. Nadat ik de eerste 80 pagina’s in de trein had gelezen, besloot ik door te lezen op momenten dat het rustig om me heen was. Dus keek ik in zekere zin uit naar de avonden.
Eerst dacht ik door het thema mannenvriendschap nog terug aan het boek Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken van Arjen van Veelen, maar waar dat een hommage is aan een echt bestaand hebbend maar overleden persoon van wie de schrijver zijn gangen nareist, is Dius een ode aan de mannenvriendschap in het algemeen met verzonnen personages. Dat leidde ik althans af uit het nawoord.
In het kort: Anton is docent kunstgeschiedenis aan de hogeschool, Dius een tien jaar jongere student die zomaar bij hem aanklopt met de mededeling vriend te willen zijn. Beiden zijn ze begeesterd door de kunsten, gaan er verschillend mee aan de slag in een gekraakt huisje in een mensenleeg landschap.
Stefan Hertmans is hier een echte verteller, in bloemrijke taal zonder alles te moeten zeggen. Hij laat genoeg aan je verbeelding over, al is het in sommige gevallen ook doordat woorden logischerwijs tekortschieten in de beschrijving van een schilderij. Om te weten welke kunst Dius en Anton zo betoverde, moet je wel afbeeldingen opzoeken. Zelf vind ik het absoluut niet erg wanneer een boek me ertoe aanzet meer op te zoeken; een verhaal gaat zo meer leven en ik leer veel bij. (Ik heb woorden als rizomatisch en scrutineus genoteerd; in het vervolg kijk ik of ik dodaarsen en talingen in het water zie; van barokke muziekstukken als passacaglia’s en sarabandes had ik nog maar weinig gehoord.)
De schilder Vittore Carpaccio, uit wiens ‘Young Knight in a Landscape’ details op het omslag van Dius prijken, kwam bijvoorbeeld meermaals voor. Van de muziek die de personages door de ruimte laten schallen heeft een andere lezer een afspeellijst op Spotify gemaakt.
De auteur laat de lezer naar de omgeving kijken op de kunstenaarsmanier van Anton (zo is het landschap ingedeeld, die kleuren zie je, daar vliegen de vogels). ‘Ik zie een geheel zonder delen, een overvloeiend iets, een fluïdum van indrukken, een eerste lichte weldadigheid die met de geuren komt, de eerste warmte en de langer wordende schemering.’ En over een dorsmachine die een stuk bos wegmaait: ‘De vernielingskracht beneemt ons de adem: op een week werken kan een dergelijk monster een halve provincie veranderen in een maanlandschap.’
Verder wil ik over de inhoud niet veel zeggen. De lezer moet het zelf ontdekken, het laten rijpen. In ieder geval staat voor mij vast dat Dius een van de favorieten van dit jaar is.
Nog een paar quotes:
– ‘Daar en toen ben ik die eenzaat geworden die telkens weer hoopt dat hij bij de normale mensenwereld kan behoren, om dan altijd weer vast te stellen dat het me niet lukt, dat ik het leven van de anderen verstikkend vind, dat ik naar dit oude gildehuis moet vluchten om hier, uithijgend van de nietszeggendheid van de meeste levens, moeizaam en geleidelijk te bekomen.’
– ‘De gebeurtenissen in de wereld defileerden sinds lang aan de rand van mijn aandachtskring voorbij.’
Stefan Hertmans, Dius, De Bezige Bij, 2024, 320 blz., 9789403133836.
