door In Van oermens tot jou neemt Tialda Hoogeveen ons mee door de tijd. En het is niet zomaar een reis door de tijd, het is het verhaal van de mens! Na het voorwoord kom je als lezer een grote afbeelding tegen, waarin bovenin de hominidae staan, de mensachtigen, de grootst familie, die helemaal uitgesplitst is de onderfamilies, stammen, geslachten en vervolgens soorten. Zo kun je vanuit de hominidae dus uitkomen bij de bonobo, maar ook bij de sapiens, oftewel de mens. En langs al die opties neemt Hoogeveen ons mee.
De lezer begint bij de mensaap. Gelijk wordt het bestaan van de mens in perspectief gezet tegenover hoe lang de aarde al wel niet bestaat. Want de aarde is al 4.5 miljard jaar oud, maar de mens is ‘pas’ in ontwikkeling sinds zo’n 25 miljoen jaar geleden. Ze licht verstand (wat maakt de mens vuur kan maken, computerspellen kan programmeren of taal heeft) en de herseninhoud toe. Wist jij dat de homo sapiens (dat zijn ‘wij’) minder herseninhoud heeft dan de Neanderthaler? Daarnaast heeft Hoogeveen het heel kundig over het geloven in de natuurtheorie, de evolutie, of geloven in de Schepping.
Vervolgens vraagt ze zich af: “Wie is de eerste aapmens/mensaap?” Zonder een heel ingewikkeld verhaal te houden, zie je als lezer een ontzettend leuke, mooie en vooral overzichtelijke tijdlijn. Je ziet mensapen en vervolgens de homo habilis, homo ergaster of homo erectus, helemaal tot de homo sapiens aan toe.
Tevens zie je hun leefgebied welke Annemiek Schellenbach, de illustratrice, ongelofelijk duidelijk heeft afgebeeld. In de tijdlijn staat wanneer de mens leefde, bijv. in het geval van de homo antecessor van 1.2 miljoen jaar geleden tot 800 duizend jaar geleden. Daartussen staan paarse voetafdrukken en staan voor het leefgebied Eurazië. Bij de Homo Neanderthalensis zien we een donkerbruine, lichtblauwe, lichtgele en roze voetafdruk die staan voor Noord-Afrika, Zuid-West Azië, Centraal Azië en verspreid door Europa.
Na die prachtige, leuke en overzichtelijke plaat van welke menssoorten er zijn en zijn geweest, wordt iedere soort even apart in het zonnetje gezet. Dit heeft ze heel leuk gedaan, iedere soort krijgt een paspoortje met een wereldkaartje en ‘hier woon ik’, en afwisselend wat het lievelingseten is, waar de aap/mens/mensaap/aapmens bang voor is, wanneer diens verjaardag was of wat diegene later wil worden.
Er zit ook erg veel humor in het boek. Bijv. bij de Ceprano, dit is een soort waarvan maar één schedel gevonden is, in Italië. Misschien, als er meer schedels of botten worden gevonden, en er meer uitsluitsel gegeven kan worden over of het echt een aparte soort is, of dat de Cepranoschedel toch bij de Homo erectus hoort of bij de antecessor… schrijft Hoogeveen daarom ‘misschien een bladzij om eruit te scheuren’. Naast dat dit gewoon heel humorvol is, kan het kinderen leren dat wetenschap ook niet altijd zeker is en dat zekerheid vooral bestaat uit verwonderen, testen en vooral hertesten.
In hoofdstuk vijf gaat het nog over de wetenschap an sich, hoe weten we wat we weten en wat als het niet klopt? Er wordt over het werk van een aantal baanbrekende onderzoekers verteld, bijv. Eugène Dubois. Een Limburger die naast arts, paleontoloog (en nog een rijtje) vooral heel nieuwsgierig was. Hij besloot dé missende link tussen de aap en de mens te vinden. Tussendoor weet Hoogeveen nog fijntjes de Nederlandse overheersing in Indonesië aan te stippen. Hij vond nl. op Java en Sumatra veel botten, die tussen de aap en de mens in zouden moeten vallen, bijv. wat betreft herseninhoud. Toen werd hij door lang niet iedereen geloofd, maar later bleek deze ontdekking ongelofelijk belangrijk te zijn geweest. De botten zijn nu nog te bewonderen in Naturalis in Leiden. Wat ook nog aan bod komt (of aan bot, haha): van wie zijn deze botten dan? Moeten ze in Nederland bewaard blijven, of in Indonesië?
Daarnaast schrijft Tialda Hoogeveen nog over welke beroepen er allemaal bestaan in de wetenschap, of over DNA, ons opslagsnoer. En hoe lang kunnen we nog zo door? Gaat de homo sapiens uitsterven, of blijven we voor altijd bestaan? Zo wordt dit boek een heel volledig boek, wat veel interesse kan wekken bij zowel kinderen als volwassenen. Het moedigt kinderen aan nieuwsgierig te zijn en verder onderzoek te doen naar wat ze interessant vinden.
Als volwassen homo sapiens heb ik al enorm genoten van dit boek en ik zie helemaal voor me dat ook kinder homo sapiensen hier heerlijk van gaan genieten!! Het is misschien geen boek om in één keer door en uit te lezen, maar des te bruikbaarder voor een nieuwsgierig kind om iets op- of uit te zoeken of te gebruiken voor een werkstuk. Het is bijna een wetenschappelijk naslagwerk wat Hoogeveen in samenwerking met Schellenbach heeft neergezet en daarom verdient het zeker een plek in menig boekenkast.
Tialda Hoogeveen, Van Oermens tot jou, Ploegsma, 2024, 139 blz., 9789021685380
