door Visser beschreef in “Zondagskind” haar jeugd, in “Zondagsleven” het volwassen leven. Hoe het gaat met Jasmijns vriend Nick, haar flat, de kantoorbaan, hoe ze voor haar gevoel vrijheid en volwassenheid eerst als synoniem zag – maar ook het gevoel heeft zich hierin te hebben vergist – , lezingen, haar hond Romy, een huis in Rockanje, wolven en wolfhond Puri. En vooral: hoe ze voorgaande zaken ervaart in combinatie met haar autisme.
In de gedragswetenschap bestaat een begrip dat inhoudt dat je je eigen gevoelens begrijpt, snapt hoe anderen kunnen reageren en je kan inleven in andermans emoties: Theory of Mind. Vroeger stelden onderzoekers dat mensen met autisme dit niet ontwikkelden, ook wel mind blindness genoemd. Dit is echter niet zo. Dit komt duidelijk in het boek naar voren: Jasmijn doet juist onwijs haar best om anderen te begrijpen. “Mensen dachten weleens dat mensen met autisme zich niet goed konden verplaatsen in een ander… Dat betekende echter niet dat wij het onszelf niet konden aanleren.”
Uit de wetenschap bleek overigens dat mensen met autisme doorgaans het tegenovergestelde van mind blindness ervaren, ze zijn meer dan de gemiddelde mens zonder autisme bezig met bedenken wat iemand denkt of voelt.
Visser schrijft in het nawoord dat het boek niet autobiografisch is, maar autofictie. Ze eindigde het vorige boek met de gekregen diagnose, maar feitelijk kreeg ze deze pas later. Mede hierdoor, geeft ze aan, heeft ze dingen moeten vervormen om het in dit boek logisch te maken. Dit is op mooie en logische wijze gebeurd, waardoor ik zeer heb genoten.
In het boek vergelijkt Jasmijn zichzelf steeds met “Normale Jasmijn”. Hoe zou een ‘normaal’ iemand reageren? Redelijk richting het einde besluit ze een hoofdstuk met “Er waren veel dingen die Normale Jasmijn wel kon en ik niet, maar had ik er weleens bij stilgestaan dat dit andersom misschien ook zo was? Kon Normale Jasmijn boeken schrijven, bijvoorbeeld? Ik dacht het niet.” Het is mooi hoe Jasmijn een groei doormaakt, alhoewel bepaalde dingen altijd lastig blijven. Maar: ze is niet meer autistische Jasmijn, maar Jasmijn met autisme. Een wezenlijk verschil.
Judith Visser, Zondagsleven, 2021, Harper Collins, 464 pagina’s, 9789402708929.
