Patsboem! educatief – Annemiek de Groot, Roos Jans, Liesbeth Rosendaal en Juul Lelieveld – Toen het oorlog was, 1939-1945

“Want al is de oorlog lang geleden, het blijft belangrijk om de verhalen door te geven.”

‘Toen het oorlog was’ is een zéér uniek boek over de Tweede Wereldoorlog voor kinderen vanaf 10 jaar. Dit heeft te maken met zowel het boekidee, de uitstraling als de auteurs – historici die gespecialiseerd zijn in deze oorlog. Het is zeer duidelijk dat meerdere personen geraadpleegd zijn om het onderwerp voor kinderen behapbaar te maken.

Het boek biedt uitgebreide, maar met zorg gestructureerde en gedoseerde informatie over WOII.
Het kent geen compleet chronologische opzet zoals je in vele historische werken tegenkomt, maar thematische hoofdstukken over bijvoorbeeld symbolen; dieren; eind van de oorlog. Dit is zeer duidelijk en mede daardoor goed inzetbaar voor kinderen. Het zijn juist de deelonderwerpen waarover in groepsverband tijdens een WOII-project een presentatie moet worden samengesteld.

De schrijvers raden aan te starten met de eerste bladzijden, waarop de primaire begrippen en vragen behandeld worden. Daarna volgt een tijdlijn met de belangrijkste wereldgebeurtenissen. Het is knap dat de makers deze informatie beperkt hebben: de jonge lezer krijgt de basiskennis mee, maar wordt niet overvoerd. Na deze tijdlijn kan elk hoofdstuk op zichzelf gelezen en bekeken worden.

Gekleurde woorden in de tekst verwijzen naar het uitgebreide register, waarin je de pagina vindt waar een bepaald onderwerp is uitgelegd. In elk hoofdstuk staat de informatie duidelijk gescheiden, afgewisseld met lemma’s ‘Dit gebeurde ook nog’, ‘Wat anderen niet weten en jij nu wel’ en ‘Om over na te denken’.

‘Toen het oorlog was’ bevat ook een bronnenlijst, waaruit tevens blijkt dat vele volwassen bronnen zoals Historisch Nieuwsblad en het tv-programma Andere Tijden zijn gebruikt.
Vooral belangrijk is de verantwoording van de schrijvers over hun keuzes. De auteurs leggen namelijk uit dat niet alles in het boek staat. Sommige dingen zijn té erg voor de leeftijdsgroep van 10-14 jaar, daarnaast is er simpelweg te veel gebeurd in de wereld. Ook is er aandacht besteed aan de goed-foutkeuzes die gewone mensen moesten maken. Voor volwassenen kan het leerzaam zijn na te denken over het hoe en waarom van dit boek en het onderwerp.

‘Toen het oorlog was’ is mede door het bijzonder mooie fotomateriaal voor veel leeftijden zeer interessant. Waar foto’s te indringend voor de leeftijd zullen zijn, is er een goede keuze gemaakt om een tekening te gebruiken of beperkt, wel mogelijk fotomateriaal.

Om met bewondering te lezen en te bekijken. Om uit te leren. Om in op te zoeken. Zondermeer een aanrader voor thuis en hoort in iedere schoolbibliotheek aanwezig te zijn. Het boek wordt steeds meer bijzonder hoe langer je er in kijkt en mee werkt.
Alle lof voor auteurs en vormgevers waarbij geen moment de doelgroep uit het oog is verloren.

Annemiek de Groot, Roos Jans, Liesbeth Rosendaal en Juul Lelieveld, Patsboem! educatief, Toen het oorlog was, 1939-1945, illustrator Irene Goede, Gottmer, 2019, 179 blz., 9789025771447