door In Het koffertje van oom Tom beschrijft Annemiek Lely haar zoektocht naar informatie over de oorlogstijd van familieleden. Al van jongs af aan weet ze wel een en ander over en van haar oma door de goede band die ze hadden; wellicht doordat er een generatie tussen zat? Ook het bestaan van een koffer van oom Tom is bekend, maar “pas” in 2020 kwam het ervan onderzoek naar de persoon te doen.
Lely heeft jarenlange ervaring als (vrijwillig) programmamaker bij Open Joodse Huizen. In dat project worden begin mei huizen opengesteld waar joodse families woonden; hun verhalen worden verteld door huidige bewoners. Annemiek heeft onder meer in die hoedanigheid veel tweede- en derdegeneratie oorlogsslachtoffers geïnterviewd.
Qua aanpak maakte het voor haar makkelijker een onderzoek binnen de eigen familie op te starten. Treffend is dat ze vertelt dat ze binnen archieven zoals het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers bewust academischer denkt om de documenten zoveel mogelijk voor zich te laten spreken. De emotionele context wordt door gesprekken vanzelf ingevuld.
Het verhaal komt dichter bij de huidige generatie van twintigers/dertigers doordat je Lely’s eigen reflectie op haar handelen en opgroeien in de kapitalistisch wordende wereld leest. Hiermee, i.c.m. gesprekken met oudere familieleden, is het boek in zekere zin een tijdsdocument dat herkenning biedt.
Een onderzoek reconstrueren voor een leespubliek is niet gemakkelijk en kan algauw vervallen in herhalende opmerkingen wat betreft onvindbare informatie. In ‘Het koffertje’ is daarvan geen sprake. Lely schrijft in een prettige toegankelijke stijl en heeft het verhaal in boekomvang compact kunnen houden. Ik meen dat dit boek anderen in hun zoektocht een heel eind op weg kan helpen omdat er bruikbare tips voor vindplaatsen in staan. Achterin vind je een lijst met handige bronnen (boeken, archieven, musea, kranten). Eveneens kun je Lely’s verhaal horen via podcast ‘In verzet’, op te zoeken via de gelijknamige website.
Annemiek Lely, Het koffertje van oom Tom, Brooklyn, 2022, 160 pagina’s, 9789492754479.
