door De Stad, de Lange Oorlog, de Herovering. Alles is naamloos. Sluiers van regen. Grijs.
In dat decor voeren een generaal, een kolonel en een ordonnans hun door het hoofdkwartier opgedragen taken uit. Door hen terug te brengen tot rang en taak maakt Malfatto haast stereotypes van hen totdat ze al heel snel de personages kleine observaties van de andere laat optekenen. ‘De kolonel komt hem “grijzig” voor’ en ‘de kolonel lijkt op de mannen die geen licht meer in hun ogen hebben’. En zo krijgen de types iets menselijks binnen de oorlogscontext toegeschreven.
De oorlog is overigens niet nader gedefinieerd. Er is een verdreven dictator (wiens kapotgeslagen buste nog altijd in de marmeren Paleishal staat waar de generaal niet meer langs durft), een Heroveringsoperatie, een Speciale Afdeling die de kolonel moet leiden omdat hij nu eenmaal “de specialist” is. De afdeling die in een kelder gehuisvest is waar de ordonnans angstvallig buiten de lichtkring blijft staan en zich hardnekkig op de uit zijn hoofd geleerde post concentreert, want ‘hij is een lafaard die te veel aan het leven hecht’.
De kolonel heeft nog het meest een eigen stem in dit verhaal. In vrije vers zie je zijn gedachten voor je, want hij slaapt al een tijd lang niet meer. Hij wordt door de geesten die hij zelf ter dood heeft gebracht wakker gehouden. Waarom gaat hij eigenlijk met hen in gesprek? Is het uit berouw, een analyse van zijn wording tot dit punt, het uitspreken van zijn teleurstelling in de Natie?
Is De kolonel slaapt niet in z’n geheel een aanklacht tegen oorlog of wil de auteur juist laten zien dat mensen altijd de spil zijn in een strijd?
Met passend omslagontwerp door Irwan Droog en in een kleine maat uitgegeven, maar op de inhoud kun je nog vaak herkauwen. Terwijl ik dit schrijf, lees ik enkele passages dan ook nog eens. Of ik de woorden exact onthoud vind ik niet belangrijk, wel de sfeer die sterk blijft hangen: grijs, moedeloos, troosteloos, met een sprankje kleur aan het eind.
De woorden heb ik overigens tijdens het lezen wel goed in me opgenomen, want hoewel ik het Franse origineel niet ken, komt de vertaling op mij over als zorgvuldig. Martine Woudt heeft naar mijn idee gezocht naar woorden die goed binnen het poëtische geheel van Le colonel ne dort pas vallen. Ik heb in die zin nergens het gevoel gehad dat ik een vertaling las, maar gewoon een heel goede tekst.
Bij dit verhaal moest ik denken aan Aline Sax – Wat ons nog rest en Philippe Claudel – Het verslag van Brodeck (en als je die nog niet kent: aanraders). Een andere verderleestip is Persécuté persécuteur van de surrealistisch schrijver Louis Aragon, waaruit enkele versregels in het motto van De kolonel slaapt niet zijn opgenomen.
Emilienne Malfatto, De kolonel slaapt niet, vertaling: Martine Woudt, Cossee, 2023, 128 blz., 9789464520880.
