Enne Koens – Sammie en opa

Waar begint de wind?

Iedereen is op vakantie. … Iedereen is weg.

Sammies moeder moet de hele zomervakantie werken en dus woont hij nu zeven in plaats van vier dagen bij opa. Eén weekendje zal zijn altijd drukke mama er zijn. Ze vliegt de halve wereld rond en zij maakt meer mee vindt hij. Niet dat ze niets hebben gedaan; alleen na twaalf potjes rummikub, zwemmen, hut bouwen en zelfs een brief aan de minister-president schrijven weet opa ook even niets nieuws meer te verzinnen. Fastidii noem je dat zegt opa, de ziekte die verveling heet. Maar dat duurt niet lang, de toeristen gaan op speciale reis want wat je belooft moet je doen.

De opa die vol verhalen zit, waar of niet waar, heeft vroeger de zeeën bevaren en vracht gereden, en gedraagt zich op zijn 82^e niet bepaald als de stereotiepe opa. Ongegeneerd zit hij met schoenen aan op de bank, laat een wind vliegen, gaat even ‘pissen’ en nagels knippen doe je met gereedschap. Daartegenover is het de liefste opa als Sammie ergens mee zit. Opmerkingen in een rapport is reden om samen de school vanuit een ander perspectief, de verrekijker, te bekijken en iets te doen wat niet mag maar wat je nooit zal vergeten. Opa leert hem te relativeren en omgaan met negatief gedrag van anderen door er niet op in te gaan: pesten is een estafettestokje: je geeft het altijd door.

Als opa een keer niet bij het schoolhek staat weet hij dat er iets aan de hand is. Sammie ziet voor het eerst dat iets groots dood is, één van de katten is aangereden. Hij ervaart wat verlies is en leert afscheid te nemen wat hij later aandoenlijk weer oppakt. Sammie is naast gevoelig, er is altijd iemand die mij moet missen – mama of opa – ook filosofisch aangelegd. Associërende gedachten laten hem tientallen vragen stellen totdat de authentieke opa het zat is en brult dat hij op moet houden. Want wat kun je antwoorden op vragen als waar begint de wind? of waarom kun je alleen met je hersenen denken? Een vader moet Sammie ook hebben, maar daar wil zijn moeder niet over praten. De vraag op wie je lijkt kun je zelf zien in de spiegel door weg te laten wat je kent zegt opa. En wat moet hij aan met een grote verandering, de nieuwe vriend van mama?

Opa is als een vriend voor Sammie en geeft allerlei levenswijsheden mee. Als je in iets gelooft durf je het, zoals zelf kunnen vliegen. Sammie ontdekt een nieuw gevoel, hij wil opa beschermen. Opa die beweert dat de luie stoel hem lui laat zijn als hij weer even in slaap valt. Opa die best minder bier kan drinken merkt Sammie uit bezorgdheid op en ontdekt dat de dikke buik ineens is verdwenen. Intussen is opa met een geheimzinnig project bezig en doordat de negenjarige Sammie initiatief neemt komt het eerst grotendeels goed, maar dingen gaan soms anders dan je denkt.

Een rijk verhaal, ontroerend ook. Over zoveel onderwerpen dat toch nergens te veel wordt door de goede vlotte schrijfstijl van Enne Koens. In weinig woorden weet ze een situatie te schetsen en een beeld te geven aan omgeving. Je ruikt de zomer, je voelt de stilte en het missen waarin je zelf de slingers ophangt door vindingrijkheid en ontdekken. Wie springt er nog slootje en durft een pad in zijn broekzak te stoppen? Vooral de levendige fantasie levert volop situaties op waarbij je in de lach schiet en gedachten of uitspraken waarover je nadenkt. Nog eentje: Hoe kan het dat spoken niet bestaan, maar dat het woord spoken wel bestaat?

Een boek dat in 2014 een vlag & wimpel kreeg toegekend is nu in 2023 met een fris nieuw omslag van ook Kees de Boer en omslagontwerp van Marieke Oele opnieuw uitgegeven. En terecht. Het was en is een geweldig verhaal.

Koens is een schrijver waarvan je ieder boek cadeau kunt doen. Verhalen waarbij kinderen aan je lippen hangen bij het voorlezen en erin verdwijnen bij het zelf lezen. Sammie en opa sluit je in je hart. Vanaf ong. 8 jaar.

Enne Koens, Sammie en opa – Waar begint de wind?, illustrator Kees de Boer, Luitingh-Sijthoff, 2023, 176 blz., 9789021033082