door De dames van uitgeverij Orlando hebben zich weer bewezen. Een debuutroman, ‘alweer’ een nieuwe klassieke hervertelling. Maar: bij Orlando weten ze de krenten uit de pap te vissen. Dit is wederom een ontzettend goed verhaal over het oude Griekenland, vanuit de ogen van Klytaimnestra deze keer. Klytaimnestra als opgroeiende jonge vrouw in Sparta, waar ze leert worstelen, nederigheid leert, de priesteres wantrouwt, leert hoe haar vader Sparta regeert en haar broers ziet vertrekken op weg naar conflicten. Ze leert de nadelen van de knapste zus van het grondgebied te hebben, Helena, en hoe hun verschillen hen uiteindelijk uit elkaar drijven. Klytaimnestra krijgt een fijne man, Tantalos, en een zoon. Tot de Atreïden komen, de zoons van Atreus, om de vrede in het paleis ruw te verstoren. Menelaos krijgt Helena, en Agamemnon eist op ruwe wijze, met goedkeuring van Klytaimnestra’s vader, Klytaimnestra op. Daarvoor vermoordt hij eerst haar man en kind. Klytaimnestra heeft niets te kiezen als vrouw, maar de sterke Spartaanse in haar blijft overeind. Wraakgevoelens worden haar levenslust, zeker nadat Helena overloopt naar een Trojaanse prins en de Trojaanse oorlogen van start gaan. Iphigeneia in Aulis, een vaak opgetekend verhaal door menig Grieks tragedieschrijver volgt en Klytaimnestra’s wraak wordt meer gevoed. Gedurende de hele Trojaanse oorlog heerst ze over Mykene, tot ook daar de gebeurtenissen tot een kookpunt komen.
Ik ga het niet onder stoelen of banken steken, ik vind de insteek van dit verhaal geweldig. Ik vind het zó gaaf dat hervertellingen van uit de klassieke vrouwen ‘in de mode’ zijn en je leest hoe de steden overeind bleven, dat Casati zo negen jaar in het verhaal durft over te slaan, dé oorlogsjaren, hoe Odysseus en Penelope elkaar hebben ontmoet en dat Odysseus maar een kleine schakel en bijfiguur in dit verhaal is. Daarnaast was De Elektra van Euripides mijn eindexamentekst bij Grieks op de middelbare school, dus weet je dat Elektra’s haat er aankomt, maar hoe zal het zich ontwikkelen? En ook; de oude Grieken schreven alleen over vrouwen als de mannen ze tegenkwamen. Nu krijgen de dames podium, en niet omdat het dames zijn, maar omdat zij veel mee hebben gemaakt, de thuisfronten draaiende moesten houden, kinderen verloren, kinderen moesten offeren en vooral eeuwig moesten wachten op hun mannen, of ze door hen nou gerespecteerd werden of niet en vice versa. Er zijn meer verhalen dan die van de mannen alleen en ik vind het leuk dat er schrijvers zijn die hier invulling aan geven die ook nog trouw is aan de oud-Griekse teksten en deze soms een beetje ‘met twee voeten op de grond zetten’. Want deze boeken zijn fictie, maar wat zou er nou écht waar zijn geweest van de oude tragedies en mythen, die ten behoeve van theater of aanbidding geschreven werden, en niet voor pure feitelijke overlevering.
Ook echt mijn complimenten voor het feit dat de échte oud-Griekse spelling wordt aangehouden. Hoewel de originele titel Clytemnestra is, heeft Saskia Peterzon-Kotte het in het Nederlands weer omgezet naar Klytaimnestra.
Alle superlatieven daar gelaten, lijkt het me een moeilijk boek om mee te beginnen als je geïnteresseerd bent in Griekse mythologie. Er zijn dusdanig veel namen en alle verhalen zijn dusdanig verweven, dat het een ingewikkeld verhaal kan worden. Daarnaast worden niet alle namen uitgelegd in het lopende verhaal zelf, dit is overigens een goede keuze, omdat dit de leesbaarheid zou belemmeren. Wat daarbij heel goed gedaan is, is het opstellen van een stamboom van de twee belangrijkste families in het boek, een lijst met namen wie wie is en achterin staat nog een verklarende woordenlijst. Er worden verschillende Griekse woorden genoemd door het verhaal heen, deze zijn gecursiveerd en kun je achterin opzoeken. Dit maakt het boek behapbaarder voor de beginnende mythologielezer.
Het verhaal zelf is opgedeeld in vijf delen, van Klytaimnestra als jonge vrouw, tot Klytaimnestra als koningin wiens man, Agamemnon, na 10 jaar oorlog eindelijk terugkomt naar Mykene. Er is een mooie opbouw in haar karakter te lezen, en als lezer voel je mee met haar gevoelens, je begrijpt haar. De Klytaimnestra in dit boek is de Klytaimnestra die ik herken uit mijn Griekse vertalingen van lang geleden, de overeenstemming tussen deze karakters heeft Casati goed gevonden. Daarnaast leest het boek heel gemakkelijk door Casati’s fijne schrijfstijl, waarin ze de kunst van het weglaten echt verstaat. Dit heeft vertaler Saskia Peterzon-Kotte ook goed over kunnen brengen.
Het moge duidelijk zijn, ik heb onwijs genoten van Klytaimnestra. Het is mijn eerste vijfsterrenboek van dit jaar. Gelukkig is er nu ook een boek over Penelope uit bij Orlando, dus heb ik weer iets om naar uit te kijken 🙂
Costanza Casati, Klytaimnestra, vertaald door Saskia Peterzon-Kotte, Orlando, 2023, 397 blz., 9789083335742
