Lida Dijkstra & Harmen van Straaten – Sipke komt op stoom

Een Gouden Boekje van kaft tot kaft goed bekijken geeft altijd leuke weetjes tot zelfs leerzame informatie. In het colofon van ‘Sipke komt op stoom’ staat bijv. dat het Ir. D.F. Woudagemaal van het omslag op de UNESCO Werelderfgoedlijst staat. Niet alleen het gebouw als monument is interessant, ook de functie ervan. Een gemaal zorgt voor veilig, schoon en voldoende water en daarmee wordt het onderwerp klimaat al aangestipt.

Het gemaal is eigendom van het waterschap Wetterskip Fryslân en verzorgt in deze provincie het waterbeheer. De provincie die een officiële eigen taal heeft en consequent in het gehele Gouden Boekje in rood naar voren komt.
In dit zesde deel over Sipke de muis wordt na de Elfstedentocht, het zeilen, een kievitsei, het kaatsveld en het fierljeppen, verteld over de werking van een gemaal. Na een vierregelige tekst per twee bladzijden wordt ook in het Nederlands maar dan in blauw eveneens op rijm en in treffende woorden duidelijk het hoe en waarom genoemd.

In Sipkes verhaal ontdekt de lezer wat er binnen een gemaal gebeurt mede doordat zijn opa machinist is en zorgt dat de stoommachines goed hun werk blijven doen. Een ander maakt de filters schoon en controleert de leidingen. Er wordt geroepen dat het waterpeil te laag is, dit is een noodgeval. Sipke ruikt olie en gaat op onderzoek uit. Naar Sipke als jong dier wordt niet geluisterd en laat daarom van zich horen: de stoomfluit! Ineens is er belangstelling voor hem en wordt hij door de filterman gevraagd om later in het gemaal te komen werken. Sipke heeft echter eerst een ander plan: tegels en stenen uit het park of de tuin dan kan het water in de grond zakken en blijft het niet op straat staan zodat alle dieren wel droge pootjes hebben.

In de relatief korte tekst komen veel termen voor, bijv. boezemwater, filters en leidingen, waaier- en waterpomp, stoomfluit en tegeltuintjes. Begrippen die door de illustraties beeld krijgen en er wordt inzichtelijk gemaakt hoe een plein een park wordt door bomen en struiken te planten of waar de rode en groene leidingen voor dienen. De oorzaken waarom gemalen meer moeten draaien worden in enkele woorden genoemd. De woordenlijst achterin geeft meer gedetailleerde uitleg over de werking van een gemaal, worden andere waterschappen in de provincie genoemd en bijv. dat de stoommachines overtollig water uit de Friese boezem richting het IJsselmeer pompen. Het geheel is een prima informatiebron voor of aanzet tot een spreekbeurt of werkstuk.

De levendige illustraties zijn in één woord geweldig. Van grappig tot functioneel, het is genieten van de haastige wachtchef, de sippe bedenkelijk kijkende machinist of de kaart aan de gemaalmuur. De oplettende kijker ziet een rood rad, gereedschap in een achterzak of het verwerkte motief van de Friese vlag. Prachtig is het gemaal in de stoommist en helemaal blij word je van alle flora, fauna en dieren op de laatste plaat. Een groene plaat waarop alle dieren dansen, bloemen bloeien en bijen zoemen.

Dijkstra en Van Straaten hebben met ‘Sipke komt op stoom’ een leerzaam en goed Sipke-avontuur geschreven en geïllustreerd dat je met plezier aanraadt.

Lida Dijkstra, Sipke komt op stoom, illustrator Harmen van Straaten, Rubinstein, 2023, 40 blz., 9789047629511