door Een toekomstverhaal waardoor je in de huidige tijd bent en terug naar toen gaat. Dat is veel en zo voelt het eerste stuk ook van dit jeugdboek waarin de hoofdpersonen in 2317 leven, het water is gestegen en Nederland er anders op de kaart uitziet dan in het verleden.
Het begin is een ‘foeter-ploeter’-boek dat bijna op de nominatie stond om linea recta terug te brengen naar de bibliotheek. Het loopt niet. Meer dialoog misschien? Pagina na pagina zit echter een markering geplakt om woorden of zinnen te onthouden die belangrijk kunnen zijn voor het vervolg. Dat is niet voor niets. Veel personages, veel informatie, het kan duizelen voor de jonge lezer. Achteraf blijken het exact punten of namen te zijn die van belang zijn voor het vervolg. Inderdaad, ik las door. Het omslag van Eveline Verburg vraagt er zondermeer ook om.
Een boek met voorin een kaart van een gebied dat je uit kunt tekenen, misschien wel precies zoals Wikke in de klas doet, maakt nieuwsgierig. Wat herken je, wat is er anders, waarvoor zou er al een aanzet worden gegeven binnen een paar jaar – door klimaatverandering, technologische innovaties en of politiek machtsspel? Een boek waarin plaatsnamen opgetekend zijn zo ze verkort worden uitgesproken inclusief ingeslikte lettergrepen. De vuurtoren, ook een ander lichtbaken, van Westkappel speelt een rol. Het is donker op Walcheren. Net zo donker als tijdens zomerse nachtelijke droppings met ‘buutendiekers’ – lopend over met meidoorn omzoomde weggetjes langs ‘hoefjes en huusjes van armoezaaiers’, – de campinggasten die geen kennis hadden van plaatsbepaling simpelweg door het niet tellen van knipperende lichten. In die tijd waren er meer lichtpunten, je zag er bij helder weer ook van Zuid-Hollandse eilanden of de overkant. Mobiele telefoons waren er nog niet, in de wereld van Bries, Naomi, Wikke en Lutijn zijn ze er niet meer. Bijna vind je het jammer dat je onlangs een serie oude uit het Olietijdperk hebt ingeleverd als je leest wat Wartelman (Warteltje!) er door kan construeren en achterhalen.
Wartelman is met zijn ‘Satineke’ een geweldig personage. Waar we nu met argwanende ogen naar AI kijken, is het in dit verhaal van groot belang. Een nadenker met voor-en-tegens voor nu. Wartelman is conciërge op de school van de vier kinderen, een spil in het verhaal en een vast persoon in veel schoollevens van kinderen toen en nu. Een ander eveneens wat vreemd personage valt in het begin ook op, om vervolgens wat naar de achtergrond te verdwijnen waardoor je aan het (bijna te snelle) eind denkt na alle enerverende gebeurtenissen, wie was dit ook al weer? Vaste factor schoolmeester Pauwel komt over als een ietwat ouwerwetse onderwijzer maar juist de betrouwbare persoon die de kinderen nodig hebben.
In de rondgang over Walcheren herken je punten, ga je vanzelf in gedachten na waar er land is verdwenen en vraag je je af of Wester- en Oosterschelde niet meer bestaan. Je ziet Bries de Grote Kerk binnen denderen, een voorstelling bij een gigantisch gentech-dier met 4pk valt bijna niet te maken en toch zie je ze gaan richting De Kam dat je je voorstel als een groter geworden Haringvreter waar al paarden verblijven. Natuurlijk herken je delen van de ‘Dam’, de pijlers waaraan je buurman meewerkte, overgebleven caissons, een onthoofd beeld (oei een ander dingetje in ’t Zeeuwse), de contouren van een kerncentrale die je zelf nog gebouwd zag worden of waar de vissersboten zich ophouden. Je ziet voor je de duinenrij waar Wikke en Naomi zich met stekels en prikkels doorheen wurmen tot zelfs de locatie waar de olieopslag van Algas om zeep wordt geholpen projecteer je op een plek waar nu nog balletjes worden geslagen. Je vraagt je wel af of de kering totaal verzwolgen is door het water?
Hoe avontuurlijk alles ook is, het is zeker ook de nadenker die een toekomstverhaal kan geven. Wat wordt of is er allemaal tenietgedaan aan natuur en welzijn? Welke klimaatbedreigingen en – veranderingen staan ons te wachten? Het zeewater warmt op, er worden al andere gewassen geteeld die decennia terug nog voor onmogelijk werden gehouden. De koraalriffen, het zoete water, de perziken en eucalyptusbomen zijn voorbeelden in ‘De macht van Algas’. Het sneller groeiende bamboe i.p.v. helmgras kan zomaar een optie zijn.
De macht van het algenbedrijf Algas is niet geheel ondenkbaar. De macht van huidige multinationals door opkopen van kleinere bedrijven en daardoor het personeel geen keuzes laat in handelen is al een gegeven. De lokale overheid wat hier De Gildenraad zal zijn verliest zeggenschap als geld in het geding komt. Toch lijkt er een sprank hoop, eerlijkheid en recht nog steeds kan zegevieren, er een WereldToezicht is. Maar wat als bevolking ontvankelijk is voor populisme en complottheorieën?
Er gebeurt veel meer. Een verhaal waarin je zelf ontdekkend moet duiken. Een boek dat als je eenmaal het eerste stuk hebt gelezen in versnelde stroomsnelheid meesleurt en onderdompelt in een spannend avontuur.
Of het een toekomstroman is? De dogbots, drones en andere futuristische mogelijkheden komen volop voor, terwijl je ook teruggeworpen wordt naar een tijd vóór nu, in een sobere wereld met nauwelijks enig herkenbaar vervoermiddel en enkel de vaste telefoon en een radio de communicatiemiddelen voor de gewone man lijken. Computers zijn er wel, de broer van Naomi heeft het over onlinelessen en studeren in DryLondon, maar mogelijk alleen voor de rijkere laag van de bevolking.
Over het voedselbos en andere vormen van nog bestaande levensmiddelen, een drinkwatervoorziening of levensonderhoud zijn aspecten waarover je meer zou willen weten. Zouden de kinderen in 2317 nog bibliotheken en sportclubs kennen? Wie weet in een volgend avontuur of juist voer voor een project in de klas. Het project ‘weer en invloeden – natuurlijk of manipulatief’ staat dan vanzelf al op stapel.
De zware storm aangeduid als code zwart is een bepalend onderdeel waarmee dit avontuur begint. De gebeurtenis op zich laat de inundatie passeren en het latere in de tijd en andere plaats indammen van een stroomgat. Een niets menselijks vreemde opstand en sabotage als de eerste euforie is verdwenen volgt. Was er sprake van een vooropgezet plan of is het toch de oorzaak klimaatverandering? Luchtschepen, glijders, geprinte gebouwen: hoever zijn we daarvan verwijderd?
‘De macht van Algas’ linkt op momenten aan vroegere ‘Lemniscaters’. Vele aspecten komen voorbij om over na te denken of te bespreken. Een gedachte kwam boven: een geschiedenisverhaal met herkenning van nu en niet ondenkbare toekomstperspectieven dat leest als een spannend avontuur. En wat is er mis met een boek dat je laat dóórlezen? Wat is er mis met een boek dat veel gespreksstof kan geven over onderwerpen die belangrijk zijn? Kijk ook eens naar gekozen namen en alle hoofdstukvignetten, ook naar die op de achterkant. Wat kunnen symbolen teweegbrengen?
Zet geen leeftijd op dit boek. In de bibliotheek is het ingedeeld bij de B-boeken en dat is fijn want ben je jonger dan de aangegeven 10 jaar en je bent die nieuwsgierige veellezer? Pak dit boek gewoon op, ook als je al in de onderbouw middelbare zit.
Een boek over vriendschap, manipulatie, vertrouwen, waarheid en alle vele andere genoemde onderwerpen waarbij vooral naar voren komt: de inventiviteit, durf, flexibiliteit en het doorzettingsvermogen van kinderen. Kinderen voor hoop, voor toekomst.
Marco Kunst, De macht van Algas, illustratie Eveline Verburg, Lemniscaat 2024, 308 blz., 9789047716792
