door Is het gras echt groener?
Iedereen heeft Het boek vol spijt: een opsomming van keuzes in je leven die naderhand verkeerd uitpakten. Of waarvan je maar blijft denken dat het gras aan de overkant echt groener was. Nora Seed krijgt in Middernachtbibliotheek de kans om levens te leiden waar een andere beslissing aan vooraf gegaan is. Krijgt ze daardoor het perfecte leven?
Met ‘Negentien jaar voordat ze besloot een eind aan haar leven te maken (…)’ opent Matt Haig zijn nieuwe roman Middernachtbibliotheek. Het is duidelijk wat Nora gaat doen als ze 35 jaar oud is en haar kat overlijdt, ze ontslagen wordt bij de muziekwinkel, ze voor de zoveelste keer herinnerd wordt aan een niet-gesloten huwelijk en haar enige pianoleerling de lessen stopt. Nora voelt zich mislukt en overbodig, want ze is nergens meer nodig. Een rotgevoel, dat Haig duidelijk overbrengt. Na haar overdosis komt ze echter terecht in de middernachtbibliotheek, een plaats tussen leven en dood waar de tijd stilstaat op 00.00 uur. De bibliothecaris, mevrouw Elm, met wie ze op de middelbare school graag schaakte, wacht Nora daar op en toont haar Het boek vol spijt. Een ellenlange opsomming van Nora’s eigen spijtbetuigingen uit haar ‘stamleven’. Daarna kan Nora steeds een boek kiezen met een leven waarin ze ooit een andere keus had gemaakt: poolonderzoeker worden; in de band blijven; met een vriendin naar Australië verhuizen.
Levenswil
Matt Haig heeft dit boek niet zomaar geschreven. Vele lezers kennen hem van Redenen om te blijven leven, waarin hij beschrijft hoe hij een depressie overwon en weer van het leven leerde genieten. In zekere zin is Nora zijn vrouwelijk evenbeeld, inclusief citaten van filosofen. In Groot-Brittannië wordt The Midnight Library ‘een zelfhulpboek in vermomming’ genoemd en misschien is dat ook zo. Het hoppen tussen verschillende levens voelt als comfortabel tijdreizen. Bevalt het ene boek je niet, dan keer je terug naar de middernachtbibliotheek en probeer je een ander verhaal uit. Ideaal voor mensen die permanent aan existentiële twijfel lijden, alhoewel er een nadeel aan zit. In het begin steeds als een zombie rondlopen om te achterhalen waar je woont, hoe je vriend heet en welke toegift de band altijd speelt (maar die jij dus niet kent)? Je een indringer voelen in de rol van degene die je plotseling in dat leven zelf bent? Nora neemt steeds haar gedachten en haar geleefde stamleven mee in haar nieuwe bestaan. Eerst bevestigen onwelvallige gebeurtenissen haar wil om dood te gaan, maar gaandeweg vindt er een kentering plaats. Dat verwacht je natuurlijk wel gezien je dan nog een stuk te lezen hebt, maar het voelt toch warm aan.
Perfecte levens
Ik keek erg uit naar deze roman nadat ik een paar jaar geleden Haigs De wezens had gelezen. Daarin lag de filosofische gedachte ‘iedereen moddert wat aan in het leven, maar doe in elk geval iets’ er minder dik bovenop. Ook moest ik door de in eerste instantie opeenvolgende herhaling van Nora’s levens daaraan terugdenken en leek het een trucje te worden. Toch kun je dit geen echte kritiek noemen, omdat het te maken heeft met mijn (toevallige) leesvolgorde. Dat De wezens me net iets meer raakte dan Middernachtbibliotheek is dan ook een persoonlijk gevoel, gebonden aan een combinatie van tijd en plaats. De auteur zet nu toch weer een bijzonder verhaal met veel inhoud neer en met iets gaafs erin: kwantummechanica. Een fascinerende theorie over een multiversum, waarover ik ooit in tijdschriften als Wetenschap in beeld en Kijk leerde. Heerlijk om dat eens in een boek terug te zien!
Na het lezen ben je je bewust van het hier en nu. Je levenslust en je potentie tot het nemen van opties op verschillende levenspaden. Elke keus die je maakt leidt tot gebeurtenissen die je niet bevallen, maar óók tot mooie dingen. Omdat een kleine actie van jouw kant van grote betekenis voor een ander is. Nora beseft dit op een gegeven moment ook. Misschien is dat een geruststellende gedachte voor het moment dat je door een vraag van een ander geconfronteerd wordt met hoe alles anders hád kunnen zijn: je kunt nooit het perfecte kiezen. Dus zou je alles doen wat je zou willen doen en leren als je die kans had? Je weet gewoon nooit hoe het afloopt.
Matt Haig, Middernachtbibliotheek, vertaling: Monique ter Berg, Lebowski, 2021, 320 blz., 9789048860067.
