Niet geschikt voor publicatie – Gabrielle la Rose

De waarheid is vaak zo lijp, dat het fictie lijkt. Vooral voor mensen die geloven dat het leven eerlijk is.

Waar te beginnen na het lezen van een boek dat zoveel gedachten bij je oproept? Dit boek is ‘heavy shit’. Niet, omdat het qua taal past bij het boek. Niet, omdat er heftigere/zwaardere onderwerpen voorbij komen. Nee, omdat dit boek laat zien hoe dun de grens is tussen goed en kwaad en dat niet alles zo zwart-wit is. Bijna niet geschikt voor publicatie.

We lezen over Tyrelle, Tye voor naasten, ten tijden van toen, ooit en nu. Toen: een allesbehalve fijne, leuke, liefdevolle jeugd. Mishandeling, misbruik, verwaarlozing, armoede, zorgen voor jezelf en je zusje als zesjarige. Het laat zien dat deze gebeurtenissen Tyrelle vormen en vooral verharden. Trauma’s maken het al complexe leven niet beter. Wie in zijn omgeving ziet hem? Naast de wereld van toen volg je Tyrelle door de jaren heen, tbs, leven, overleven en doen waar hij goed in is: drugs verhandelen en oogstfeesten organiseren.

Niet geschikt voor publicatie is voor mij een boek waaruit blijkt hoe belangrijk het is om een jongere, een mens, serieus te nemen en écht te vragen naar hoe die persoon er over denkt. Wat denkt of wil hij? Misschien krijg je geen echt antwoord, maar een echt antwoord zal je sowieso niet krijgen als je een standaardvraag stelt omdat het ‘hoort’, onderdeel is van een afvinklijst of je oordeel al klaar hebt voordat de ander antwoord heeft kunnen geven. Geef iemand de tijd om na te denken, heb geen vooroordelen en probeer verder te kijken dan je neus lang is. Alleen… hoe stel je échte(re) vragen?

Daders van misdrijven krijgen vaak straf, een voorbeeld is (jeugd)tbs. Daarin wordt verwacht dat deze jongeren of volwassenen therapie volgen om na hun straf zo goed mogelijk terug te keren in de maatschappij. Als je wilt dat iemand veranderd, heeft iemand intrinsieke motivatie nodig. Sommige mensen zullen zodanig beschadigd of ziek zijn dat deze motivatie er niet is of komt. In het geval van Tyrelle voelde ik regelmatig de tenenkrommende situaties van verschillende hulpverleners die zich misschien nauwelijks bewust zijn van de wijze van hun vragen en hun niet verborgen oordelen. Allemaal niet helpend voor iemand met bijvoorbeeld die opgelegde tbs straf. Hoe wil je iemand bewust laten worden van eigen handelingen/keuzes/daden als je je oordeel al klaar hebt? Dan zal diegene de therapie/behandeling ondergaan, de hulpverlener gelijk geven en doen alsof het een verandering ondergaat. Het heeft tenslotte toch geen zin vanwege het oordeel.

Wat maakt dat Tyrelle een misdrijf heeft begaan? Wat maakt dat Tyrelle dit leven leeft en leefde?
Tyrelle is ook iemand met gevoel, ergens ook fijne jeugdherinneringen, maar bovenal iemand in overlevingsstand die wil laten zien waar hij wel goed in is. Misschien op een verkeerde manier, maar ook zijn rechtsvaardigheidsgevoel komt naar voren. Bovenstaande wil niet zeggen dat alle misdrijven en handelingen van verschillende daders maar geaccepteerd moet worden, nee. Niet geschikt voor publicatie laat mij zien dat de grens tussen dit soort ethische dilemma’s heel fragiel is.

Dat Tyrelle vroeger een betrouwbare volwassene heeft gemist, komt vooral naar voren als Don in beeld komt tijdens georganiseerde vechtavonden. Don komt zijn woord na en wordt daarmee de helpende betrouwbare volwassene. Helpend is in dit geval ook een discussieerbaar woord.
Een paar échte volwassenen op school waren er wel, maar niet steunend genoeg. Wanneer pakt iemand als volwassene, binnen of buiten hulpverlening, echt door om iets een halt toe te roepen? Als dat al gebeurd, wil het niet direct zeggen dat een traject slaagt, gedwongen kader of niet. Ook hierin niet-helpende protocollen binnen de jeugdzorg en ook het grote niet-helpende verloop aan jeugdzorgwerkers.

Gabrielle La Rose heeft een steengoed debuut geschreven waarin ze de vinger op verschillende pijnlijke realistische plekken legt. Het verhaal raakt, zet aan tot nadenken, want een oordeel is snel geveld. Het boek lijkt een wereld op zich en staat ver van mijn eigen leefwereld, bijvoorbeeld alleen al door de aanwezige straattaal. Goed te begrijpen en/of uit het verhaal te halen, voor de lezer is zelfs een verklarende woordenlijst aanwezig.
Doordat je Tyrelle uiteindelijk door de jaren heen volgt, is de bijgevoegde evaluatie en advies vanuit hulpverlening een mooie toevoeging. Een andere toffe toevoeging is de playlist met nummers die passen bij het verhaal.

De quote bovenaan de recensie lijkt maar ‘een zin’, maar geeft juist zó goed weer waar het om gaat. Het lijkt fictief, maar er zitten zoveel waarheden in dit boek. Het lezen waard voor iedere soort hulpverlener en iedereen daarbuiten. Wel geschikt voor publicatie.

Terechte nominatie Beste Boek voor Jongeren (shortlist) en Hebban Debuutprijs (longlist).

Gabrielle la Rose, Niet geschikt voor publicatie, Lebowski, 2022, 463 blz., 9789048862467