Beste Boek voor Jongeren 2023 – Voorspelling (2)

Door Irene, Mireille en Feline

Met de prijsuitreiking voor Beste Boek voor Jongeren in zicht, vrijdag 15 september, is het tijd om te kijken naar alle gelezen boeken van de shortlist en een tweede voorspelling te doen. Een lijst met debuten, nominaties voor auteurs die al een nominatie voor Beste Boek voor Jongeren op hun naam hebben staan en verhalen in verleden, heden en toekomst.

De genomineerden:

Oorspronkelijk Nederlandstalig
– De droomfabriek – Gerwin van der Werf (Atlas Contact)
– In het vervloekte hart – Rima Orie (Moon)
– Niet geschikt voor publicatie – Gabriella la Rose (Lebowski)
– De geur van een moeder – Lucia van den Brink (Ambo Anthos)
– Weerlicht – Jante Wortel (Das Mag)

Vertaald
– Een liefde – Arnaud Cathrine, vertaling Vincent Oostelbos en Jacques Dohmen (Querido)
– Ik moet je verraden – Ruta Sepetys, vertaling Aleid van Eekelen-Benders (Luitingh-Sijthoff)
– Buiten het veld – H.N. Khan, vertaling Dennis Keesmaat (Querido)
– Gamechanger – Neal Shusterman, vertaling Maria Postema (Pelckmans)
– Zolang de citroenbomen bloeien – Zoulfa Katouh, vertaling Merel Leene (Blossom Books)

Irene
Het is gelukt, alle tien de boeken gelezen! Een gevarieerde lijst met verhalen met uiteenlopende onderwerpen en genres. Vier debuten en vier auteurs waarvan een eerder boek genomineerd is geweest voor deze prijs. Ik vind het een mooie lijst met veel goede boeken. Uiteraard is het lezen van een boek een kwestie van smaak en soms iets verder kijken dan je smaak/leeservaring om te zien wat bedoeld wordt met een verhaal. Dat iets je niet aanspreekt wil niet zeggen dat het slecht is.

Als ik zelf zou moeten bepalen wat dé winnaars worden in de beide categorieën zou ik geen idee hebben. Voor ieder boek valt namelijk iets te zeggen.

In de categorie Oorspronkelijk Nederlandstalig vond ik Weerlicht een sterk debuut over het gevecht tegen een eetstoornis en wat dit doet met de gezinsdynamiek. Het zou mij niet verbazen als dit boek wint, en terecht. Niet geschikt voor publicatie was voor mij een rake verrassing die je laat nadenken over o.a. de fragiele grens tussen goed en kwaad over opgroeien, de criminele wereld en jeugdzorg. De geur van een moeder was een vlot geschreven verhaal over o.a. onveilig opgroeien, posttraumatische stressstoornis, doorzetten en de kracht om je eigen leven op te bouwen. In het vervloekte hart was een spannend en vlot fantasyverhaal mét inhoud waarvan ik verrast was dat ik het goed vond. Goede kanshebber om de prijs te winnen en wat mij betreft hét boek in deze categorie voor jongeren. De droomfabriek was het boek waarbij ik niet wist wat ik er nu écht van vond, niet slecht, maar ook geen favoriet.

In de categorie Vertaald vond ik alle boeken goed. Ze lazen fijn, goede thema’s, goed vertaald én goed leesbaar voor jongeren. Een liefde is een mooi geschreven verhaal over de zoektocht van Vince naar een vriend. Buiten het veld was een verrassend goed verhaal over o.a. geloven in jezelf en wat dat met je doet. Gamechanger is een verhaal dat laat zien dat je een situatie van een ander nooit écht kan begrijpen, omdat je er zelf niet in zit of de ander bent. Hoe zit dat dan met racisme en privilege? Zolang de citroenbomen bloeien is een verhaal over hoop, het dilemma over blijven in een land waar je van houdt of vertrekken voor meer fysieke veiligheid en over de menselijke kant van een revolutie. Voor jongeren denk ik mijn favoriet. Ik moet je verraden is zoals ik van Ruta Sepetys gewend ben met haar historische boeken ‘gewoon’ meeslepend goed geschreven.

Voor het kiezen van een winnaar lijkt het mij belangrijk om stil te staan bij wat je uitgangspunt is. Sommige boeken vond ik heel goed aansluiten bij de leefwereld van een jongere, ook terugkijkend naar mijn leefwereld/interesses toen ik in de leeftijdscategorie 15-18 jaar viel. Een paar nominaties zijn goed, maar vind ik minder toegankelijk voor een jongere.

Daarnaast zijn de verschillen onder jongeren ook aanwezig. Niet iedere jongere leest en geen enkele jongere ontwikkelt zich hetzelfde op bijv. emotioneel niveau. Als ik nadenk over hét Beste Boek voor Jongeren dan hoop ik een boek dat voor íedere jongere goed/fijn leesbaar is, welk lees- of leerniveau je hebt, hoe weinig of veel je leest of hoe je emotionele ontwikkeling is. Als ik kijk naar deze shortlist leent niet iedere titel zich daarvoor. Gelukkig is op de shortlist zelf veel variatie aanwezig om bij een jongere te passen. Daar ben ik blij mee!

Gelukkig doe ik dit project uit enthousiasme en liefde voor alle mooie boeken (voor jongeren), hoop ik boeken voor jongeren meer in het licht te zetten en hoef ik niet te bepalen welke titels winnen 😉
Ook dit jaar vond ik het weer heel leuk om alles te lezen, er iets over te schrijven, het te delen met andere lezers en er met Mireille en Feline veel over te hebben.

Feline
De uitreiking van het Beste Boek voor Jongeren komt eraan! Ik heb echt veel meer dan verwacht genoten van alle nominaties; wat een knaller van een lijst is de shortlist! Zoals Irene ook benoemt en ik beschreven heb in het eerste bericht, vind ik het belangrijk dat een boek goed te lezen is voor een jongere van het VMBO tot het VWO. En natuurlijk is niet ieder boek geschikt voor iedere jongere van 15 tot 18 jaar, maar het is in mijn ogen ook belangrijk dat een boek niet alleen een jongere die al een veellezer is bereikt, maar ook een jongere die nog niet veel leest en denkt ‘Goh, misschien is lezen toch leuk?’ Dus aan de hand van hoe goed het boek is, wat de bereikbaarheid is en de ‘laagdrempeligheid’, heb ik geprobeerd de voorspelling te maken.

Allereerst de categorie Oorspronkelijk Nederlandstalig. In deze categorie vond ik persoonlijk alle boeken goed. Toch vraag ik me bijvoorbeeld van De geur van een moeder af in hoeverre het écht voor jongeren geschikt is. De droomfabriek las makkelijk, maar ook bij dit boek vind ik de thematiek denk ik minder geschikt voor jongeren. Niet geschikt voor publicatie is echt een knaller van een boek, met een goede waarschuwing voor jeugd, waarin ook duidelijk naar voren komt wat een jeugd en trauma met je karakter kan doen. Tóch, gezien het formaat van het boek, denk ik niet dat het hét Beste Boek voor Jongeren zal zijn in deze categorie. Dan blijft de keuze tussen Weerlicht en In het vervloekte hart. Weerlicht is een boek over een eetstoornis, waarbij het effect van de stoornis op de omgeving en de omgeving op degene met stoornis heel sterk naar voren komt. Tóch; In het vervloekte hart is denk ik de winnaar in deze categorie. Een heerlijk fantasyboek waar, desondanks het formaat, iedereen zich in kan verliezen van alle niveaus binnen de leeftijdscategorie, wat ook ontzettend goed geschreven is.

Bij de categorie Vertaald vind ik de keuze nóg moeilijker. Ik vind de keuze voor de boeken écht ontzettend goed. Ik moet je verraden is een heel goede historische roman. In Een liefde volgen we Vince, op zoek naar een vriend, met een hekel aan feestjes en een kort lontje. Dit is een thema wat jongeren interessant vinden, met ook echt een mooi, haast filosofische, omslag. Een goede kanshebber. Buiten het veld gaat over het evenwicht tussen wat je ouders verwachten, je eigen gedachten en gevoelens, je wil wat je wil bereiken, je passies en je cijfers. Heel herkenbaar, met een paar wijze lessen. Buiten het veld is heel vloeiend geschreven. Neil Shusterman heeft met Gamechanger ook echt een supergoed boek geschreven, met net als Buiten het veld een aantal ethische kwesties. Daarnaast is het ook een spannend, psychologisch en fantasy-achtig verhaal. Heel interessant voor jongeren, ik denk echt dat dit boek aanspreekt. Daarnaast hebben we nog Zolang de citroenbomen bloeien. Dit is een heel belangrijk boek, met indringende thema’s, maar toch niet zwaar beschreven. Ook zitten er thema’s in die toch heel fijn zijn om over te lezen. Bij deze categorie twijfel ik tussen Zolang de citroenbomen bloeien en Gamechanger. Mijn keuze is buiten het verhaal puur gebaseerd op formaat van het boek en het kaftontwerp. Dan denk ik dat Zolang de citroenbomen bloeien gaat winnen, vanwege het prachtige omslag en het een stukje dunner is dan Gamechanger. Maar écht; een dijk van een shortlist kunnen we dit wel noemen!!

Na het lezen blijf ik dus wat betreft de categorie Vertaald bij de winnaar die ik ook vooraf had aangewezen. Toen dacht ik puur dat dit boek de potentiële winnaar zou zijn, omdat ik ’t het vaakst voorbij had zien komen op Instagram. Nu, omdat ik alle verhalen heb gelezen, en van mening ben dat ik denk dat dit het meest bereikbare, laagdrempelige, en best geschreven boek is.

En ook: een compliment naar alle vertalers!! Bijvoorbeeld ook bij Een liefde, waar de vertalers een extra noot toevoegen als in Nederland het boek een beetje toelichting nodig heeft. De vertalingen liepen goed en waren fijn leesbaar. Goed werk!

Mireille
Wat heb ik genoten van het lezen van de shortlist, zeker ook omdat we het samen deden. Een enkele auteur en diens schrijfstijl kende ik al, maar door het overgrote deel heb ik me positief kunnen laten verrassen! Het was het bewijs dat je soms echt niet aan de buitenkant kunt aflezen wat zich binnenin afspeelt. Dat gold voor mij zeker voor De geur van een moeder, Weerlicht, Niet geschikt voor publicatie en Buiten het veld. Verhalen over opgroeien, met of zonder liefde van ouders (en hoe dat doorwerkt tot in elk geval je dertigste), met een ziekte, met doelen die je wilt nastreven.

Bovengenoemde titels hebben mij dus het meest verrast, maar dat wil niets zeggen over het niveau van de andere, dat ook hoog was. En ook van die boeken heb ik iets geleerd, zoals een stukje van de communistische Roemeense geschiedenis in Ik moet je verraden. Zolang de citroenbomen bloeien nam me mee naar het kapotgeschoten Syrië. Door de schoolwereld van Gerwin van der Werf en ruime fantasywereld van Rima Orie zat ik met mijn hoofd weer in een ander verhaal. Met Een liefde en Gamechanger zag ik de innerlijke belevingswereld van een jongere door diens ogen.

Welke boeken voorspel ik als winnaar? Ik probeer hiervoor te kijken naar de doelgroep van 15-18 jaar. Daar is de prijs tenslotte voor bedoeld; dus wat leest voor een middelbare scholier of mbo’er fijn, sluit het beste aan? Dat maakt dat ik in de categorie Oorspronkelijk Nederlands niet mijn persoonlijke favoriet De geur van een moeder of Niet geschikt voor publicatie aanmerk, maar Weerlicht.

Wat betreft de vertaalde boeken moet er eerst een grote pluim naar alle vertalers! Het is te merken dat ook zij met plezier gewerkt hebben aan het uitbrengen van een boek voor een (buitenlands) publiek. Zij zijn in dit geval de spil in het web om jongeren toegang tot een verhaal te bieden. Om in deze vijf genomineerden één winnaar aan te wijzen, vind ik lastig. Ze hadden allemaal meerdere pluspunten. Uiteindelijk ga ik voor Buiten het veld, omdat ik hierin onverwachts vele aspecten uit een leven van een jongen met migratieachtergrond aantrof, zonder dat overal de nadruk op lag. Bovendien vind ik het toegankelijk voor zowel de 15-jarige als 18-jarige, op alle schoolniveaus. Met uiteraard extra complimenten voor vertaler Dennis Keesmaat, die haast likkebaardend aan het werk gezeten moet hebben.

Voorspelling
Onze eerste voorspellingen waren puur gebaseerd op gevoel. Nog even onze eerste voorspelling op een rij:

Oorspronkelijk Nederlandstalig
Irene: In het vervloekte hart
Mireille: Niet geschikt voor publicatie
Feline: weet het echt niet 😉

Vertaald
Irene: Zolang de citroenbomen bloeien
Mireille: Ik moet je verraden
Feline: Zolang de citroenbomen bloeien

Tweede voorspelling
Oorspronkelijk Nederlandstalig
Irene: In het vervloekte hart (of Weerlicht)
Mireille: Weerlicht
Feline: In het vervloekte hart

Vertaald
Irene: Zolang de citroenbomen bloeien (persoonlijke favoriet Ik moet je verraden)
Mireille: Buiten het veld
Feline: Zolang de citroenbomen bloeien