door Een boek geschreven door een journalist met ruim vier decennia werkervaring: dat levert vast mooie beschouwingen van het vak en de wereld op. Patrick Van Gompel, een begrip in België en ook journalistiek Nederland, stelt niet teleur in Van onze verslaggever ter plaatse.
Patrick Van Gompel begon in 1978 als groentje in de journalistiek, nadat hij tijdens zijn studie had ontdekt dat daar toch echt zijn roeping lag. Geboren in de Antwerpse Kempen, startte hij dan ook daar met de regionale correspondentie voor verschillende kranten. Hij vertelt dat hij op de lagere en middelbare school al ontzettend graag schreef en die weg wilde vervolgen. De beginperiode bestond uit opdrachten aannemen voor verschillende lokale kranten, waarbij er ook artikelen over Nederlanders in de Antwerpse rechtbank naar Tilburg werden gestuurd. Na een paar jaar zette hij zijn carrière voort bij Radio 2. Vanaf toen schreef hij geen berichten meer, maar dicteerde hij ze; computers bestonden immers nog niet. Op dat moment wordt er al een vergelijking getrokken met de huidige tijd waarin de snelheid regeert. In de jaren ’80 was er op nieuwsredacties blijkbaar veel meer tijd om uitgebreide persconferenties inclusief nazit bij te wonen en gezellig te netwerken. Het plezier spat in elk geval van de pagina’s af.
Hierna stapt Van Gompel over naar de Vlaamse Televisie Maatschappij (VTM Nieuws) – dus een nieuw pad binnen de journalistiek: televisie! Op dat moment was VTM een nieuw, jong bedrijf waarin met elkaar een naam werd opgebouwd. Ook lees je over de tijdgeest waarin de scheiding en rivaliteit tussen publieke en commerciële zenders meer naar voren komt.
Op stap
De eerste buitenlandse journalistieke reis gaat naar Rwanda in 1990, tijdens de rellen tussen de Hutu’s en Tutsi’s. De gedraaide beelden op tapes moesten toen nog met de bemanning van een vliegtuig meegegeven worden, voorzien van aanwijzingen hoe een redacteur de beelden moest monteren. Op verschillende momenten leest het als een spannend verhaal: door een naar eigen zeggen lompe opmerking was de cameraploeg bijna vastgezet door militairen en was het beeldmateriaal verdwenen. Met veel tact en improvisatie door een ervaren collega is het gelukkig goed afgelopen. Deze reis bleek een goede oefening voor de vele buitenlandse reportages in oorlogsgebied die zouden volgen.
Het boek bestaat uit hoofdstukken die elk een episode in het bestaan van Van Gompel beschrijven. In korte stukjes die vlot lezen, zet de ervaren verteller uiteen hoe de mediawereld inhoudelijk en technisch is geëvolueerd, maar schrijft hij ook over onderwerpen die hem persoonlijk raken. Alle opeenvolgende delen vertonen chronologische samenhang, waardoor het boek voor een groot publiek leesbaar is.
Ik zou niet volledig zijn, wat überhaupt met een persoon van deze statuur onmogelijk is, als ik zijn passie voor strips onvermeld liet. In het boek is een katern met cartoons óver Patrick Van Gompel opgenomen, omdat hij in de jaren ’80 krantenrecensies over stripboeken schreef en later in de organisatie van de Stripgidsdagen betrokken was. Hij heeft er zelfs in 2019 een Gulden Boek voor ontvangen, een onderscheiding van Boek.be voor het journalistieke werk voor het boek.
Verdriet
Door het boek heen passeren vele namen van redactieleden de revue die waarschijnlijk vooral betrokkenen in de mediawereld iets zeggen. Daarmee wordt Van onze verslaggever ter plaatse naast een tijdsdocument over de journalistiek tussen 1978 en 2021 ook een hommage aan gerespecteerde collega’s en het vak zelf.
Allerlei zaken van vroeger tot heel recent passeren de revue: de moord op Peter R. de Vries in juli 2021 zit er nog in. In twee pagina’s komt voorbij hoe na de eerste pushmelding van een Nederlandse nieuwssite de tamtam op de VTM-redactie in werking treedt. Bovenal lees je er een groot respect uit voor het werk van de collegajournalist en het verdriet dat met zijn dood optreedt. Van Gompel heeft meerdere collega’s verloren, die achterin vermeld worden, maar De Vries was zeker een gewaardeerd persoon. Over de Nederlanders lees je het volgende: ‘Nederlanders zijn een dankbaar quootjesvolk, ze praten altijd graag. Reacties oprapen is nooit een probleem.’
Elders lees je eveneens emotie tussen de regels door, als de auteur bijvoorbeeld spreekt over de jaren van hongersnood en ellende in Somalië. Hij is daar verschillende malen geweest. ‘Het is geen toeval dat ik deze verhalen pas nu deel. Het heeft me jaren gekost om afstand te nemen.’ Dit geldt ook voor de technische collega’s die op de reizen mee gingen. Onder meer uit dit voorbeeld blijkt dat je als journalist nooit volledig onafhankelijk bent: soms voel je je extra verbonden met een onderwerp, land of mensen. Journalistiek is mensenwerk.
Aan het eind geeft Van Gompel handige tips mee voor iedere (beginnende) journalist, zoals ‘If you wanna be a poet, write poems’: als je journalist bent, zorg dan dat je artikel duidelijke taal bevat voor je doelgroep. Uit de raad ‘Hang niet de held uit’ blijkt zijn jarenlange ervaring van het journalistieke leven op gevaarlijke plaatsen. Zorg ervoor dat je de risico’s altijd goed inschat, het kan je leven redden. Of Patrick Van Gompel dat altijd heeft gedaan, durf ik niet te zeggen, maar feit is dat hij er nu nog is om zijn boeiende verhaal met de wereld te delen. Wees nieuwsgierig en lees het.
Patrick Van Gompel, Van onze verslaggever ter plaatse, Vrijdag, 2021, 320 blz., 9789464340693.
