door Wanneer je Anne Franks dagboek hebt gelezen is Geschiedenis van het dagboek. Otto Frank en het Achterhuis een interessante doorleestip. Sandra van Beek schreef het levensverhaal van Annes vader en de totstandkoming van de publicatie van het wereldwijd bekende dagboek in een vloeiende stijl op. Ook wie met enige regelmaat het Anne Frank Huis bezoekt, vindt in dit boek genoeg nieuwe informatie.
Van de groep Achterhuisonderduikers kwam alleen Otto Frank levend terug. Na de razzia waarbij ze gearresteerd werden had helpster Miep Gies Annes schriften gevonden en met andere belangrijke documenten bewaard. Otto las de gedachten van zijn dochter, waaronder de wens om later haar dagboeken te publiceren, en ging op zoek naar een uitgever. Dat ging klaarblijkelijk niet gemakkelijk. Pas toen historicus Jan Romein de overgetypte teksten las, kwam er een ingang. In de eerste gepubliceerde versie zijn twintig pagina’s van het origineel weggelaten omdat ze zeer intieme gedachten en minder fraaie passages over het huwelijk van haar ouders bevatten. Dit zou tot in het begin van deze eeuw tot rechtszaken leiden omdat bijv. Holocaustontkenners twijfelen aan de oorspronkelijkheid van de dagboeken.
Van Beek neemt de lezer daarna mee op de weg naar vertalingen en ermee gepaard gaande botsingen over interpretaties (in de Verenigde Staten verscheen The Diary pas nadat Eleanor Roosevelt aangeschreven was), toneelstukken (in de VS, Duitsland en daarna Nederland) en verfilmingen. Otto Frank hield de voortgang en teksten secuur in de gaten, want hij wilde absoluut ‘geen blaffende nazi’s op het toneel’. Annes verhaal was belangrijker. Daarbij kwam dat Otto zich steeds meer inzette om de boodschap van mensenrechten en democratie te verspreiden, met name gericht op jongeren.
Na de hoofdstukken over de uitgaven in de verschillende media volgen (soms best) gedetailleerde stukken over de vele brieven die Otto van over de hele wereld krijgt, familie en vrienden die met hem werken of juist hun bedenkingen hebben en de oprichting en missie van de Anne Frank Stichting. Juist door die brieven blijkt hoe het dagboek en de stichting overal jongeren bereiken. In Japan stond Anne in de jaren 1960 symbool voor taboes doorbreken: “Day of Anne” stond synoniem voor de menstruatieperiode. En waar men in Europa met Het Achterhuis vooral doelde op de gebeurtenissen in de oorlogsperiode, focuste Amerika vooral op het jonge meisje dat gekooid moest opgroeien.
Achterin is een katern met bijna vijftig pagina’s noten en bronneninformatie opgesteld. Zo valt terug te vinden in welk interview, boek en archief de informatie opgespoord is.
Naast de geschiedenis van het dagboek is dit boek ook het verhaal van een menselijk portret van Otto Frank. Een Duitser die naar Nederland vlucht, een Eerste Wereldoorlogsoldaat die moet onderduiken, een strikte baas en bezorgde leider voor zijn werknemers, een surrogaatvader voor vele jongeren; het zijn soms de omstandigheden die bepalen welke identiteit je hebt. Bovenal was Otto een familieman die zijn gezin verliest en na de oorlog zijn uiterste best doet om de nalatenschap van zijn dochter te verspreiden. Op zijn negentigste werd hij Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Zijn vele brieven en de dagboeken (die tot nu dertig miljoen lezers hebben bereikt), ligt tegenwoordig in het Jüdisches Museum Frankfurt bij het Anne Frank Fonds.
Sandra van Beek, Geschiedenis van het dagboek. Otto Frank en het Achterhuis, Pluim, 2022, 272 pagina’s, 9789493256781.
