door Konvooi leest als een reisverslag naar een land in oorlog. Eén boek als lange herinnering aan de vijf ritten die Tommy Wieringa meemaakte in een hulpkonvooi georganiseerd door stichting Protect Ukraine, opgericht door Jaap Scholten. ‘Jaap Scholten was altijd al een verzetsstrijder, maar nog zonder oorlog.’
Recent las ik eenzelfde soort reisverslag van Jelle Brandt Corstius. Hoewel de boeken in vorm verschillen, zijn ze complementair aan elkaar en beide de moeite van het lezen waard. JBC blijft meer bij de actuele reis en de recente politieke situatie, Wieringa gaat veel meer in op historie en stopt er literaire verwijzingen in. Die zijn mede ingegeven door zijn eerdere reizen voor de titels Dit zijn de namen en Nirwana.
In de lopende tekst zijn eigen foto’s opgenomen, waardoor je net een beetje meer beeld krijgt van de wijdte van het landschap of de hoeveelheid hulpgoederen die de mannen bij zich hebben.
Een boek van Wieringa betekent rustig lezen en her en der bedenken dat je een genoteerde naam ook herkent, bijvoorbeeld als hij de filosoof Emil Cioran aanhaalt of uitweidt over het leven en werk van Joseph Roth. Het konvooi rijdt door het leefgebied van de beroemde schrijver en Wieringa zoekt zelfs de plaats van zijn geboortehuis op. Vaker nog echter gebeurt het dat je een naam of term opschrijft omdat het je nieuw voorkomt. Delen uit de kozakkengeschiedenis en specifiek het kozakken-Hetmanaat uit de 17e en 18e eeuw; de Ethiopische topografie; een minder bekend boek van Milan Kundera en Isaak Babel.
Ja, er worden regelmatig zijstraten ten opzichte van de hoofdreis bewandeld, maar alle extra geschiedenis dient voor meer begrip voor het Oekraïense land van nu.
Waar de pakweg eerste helft aandeed als die herkenbare Wieringa-stijl, wordt het daarna een stuk persoonlijker. Enkele passages komen ineens genadeloos binnen, de schrijver maakt de urgentie van steun voor Oekraïne glashelder. Het slot zou los gepubliceerd moeten worden zodat iedereen het kan lezen.
In het begin als hij schrijft over de eerste keer luchtalarm dat het gezelschap in Kyiv hoort, blijft hij nog enigszins zakelijk en neem je het zelf dan ook ter kennisgeving aan. Het is misschien wel de rode draad van Arkady Maslak die door Konvooi loopt die een persoonlijk karakter aan het geheel geeft. Hij is gelegerd in de 36e Mariniersbrigade die de Azovstalfabriek bij Marioepol heel lang verdedigde. Door hem zie je het karakter van de strijd veranderen. Van optimisme en het geloof dat het lukt het veroverde grondgebied terug te krijgen naar een somber en donker gemoed omdat de strijd al bijna drie jaar duurt – omdat de ingegraven mijnen volgens berekeningen over 757 jaar pas opgeruimd zijn – omdat er al zoveel mensen dood zijn.
Richting hun moreel is dus blijvend werk aan de winkel – materiële ondersteuning doet zoveel – maar ook intern in onze politiek moeten we oppassen voor ondermijning. Scholten en Wieringa namen Maslak namelijk een keer mee op publiciteitscampagne langs Nederlandse media en politieke partijen. In de fractiekamer van FvD waart de Russische desinformatie rond. ‘Het is allemaal volslagen maf maar vooral gevaarlijk, een Nederlandse parlementariër en leider van de grootste ledenpartij van het land, die als megafoon van Poetins boodschap dient.’
Maar Wieringa geeft bij monde van Maslak ook een waarschuwing aan de cadetten aan de Koninklijke Militaire Academie mee, waar ze eveneens in gesprek gingen. Er werd naar zijn zin te lauw gereageerd op zijn vragen zoals welke boeken ze zoal lazen. ‘Je moet lezen. Ken je vijand.’
Lees dus ook Konvooi en de boeken en auteurs die ik eerder noemde. ‘Dit gebeurt nu, op dit moment, en ook straks, als mijn ogen weer elders zijn en andere dingen zien.’
Tommy Wieringa, Konvooi. Reizen naar een land in oorlog, De Bezige Bij, 2024, 160 blz., 9789403133850.
