Alice Winn – Door het grote vuur

Een Britse debutante met een verhaal over de Eerste Wereldoorlog trok mijn aandacht. Welk verhaal heeft ze 105 jaar na de wapenstilstand te vertellen? Het blijkt een fictieve vertelling over een groep kostschooljongens in Groot-Brittannië, gebaseerd op vele bronnen van auteurs die de oorlog echt hebben meegemaakt.

De roman opent met stukjes uit de schoolkrant, die algauw de eerste paar In memoriams publiceren van de eerste negentienjarige jongens die zich hadden aangemeld voor militaire dienst. De blik richt zich daarna op twee jongens in het bijzonder die een soort wel/niet liefdesrelatie met elkaar hebben. Henry Gaunt en Sidney Ellwood weten echter uiteraard dat hun toekomstbeeld wel ‘trouwen met vrouwen’ moet zijn.

Uit frustratie over Ellwoods aantrekkingskracht en uit angst voor beschuldigingen van landverraad aan het adres van zijn familie meldt de half-Duitse Gaunt zich begin 1915 ook bij het Rekruteringskantoor. Al binnen enkele weken verandert de toon in zijn brieven. Hij is als aristocraat natuurlijk een officier, beseft dat hij zijn manschappen over de borstwering van de loopgraaf moet sturen en daarna hun overlijdensberichten richting familie moet schrijven. Berichten waarin steevast ieders moed wordt benadrukt, ook al sterft een soldaat een lange pijnlijke dood door een gasaanval.

Gaunts frustratie nadien over de Haagse Conventies die “oorlog humaner moet maken” komt echt over (meerdere officieren konden deze zorgen in brieven uiten, aangezien zij minder vaak gecensureerd werden).
Na nog meer dodenlijsten meldt ook Ellwood zich, waarna hij aan het front Gaunt terugziet. Het verschil tussen vers bloed in de loopgraven is duidelijk: “Het is hier… behoorlijk modderig. – Moet ik eerst jouw gedegen oordeel over de oorlog aanhoren, of mag ik misschien deze brieven afmaken?”
Alice Winn durft vreselijke dingen te beschrijven zoals ze toen waren en schuwt plastische details niet. ‘Ze hadden met hun bajonetten wel geoefend op zandzakken, maar zandzakken hadden geen ribben. Het lemmet bleef in de botten van de jongen steken.’

Er hangt niet alleen een droefgeestige toon t.a.v. de oorlog en de homoseksuele relatie in het boek. Een episode over een krijgsgevangenkamp is ronduit grappig. Levendig beschrijft Winn de vindingrijke ontsnappingspogingen van de officieren. Eveneens gebaseerd op echte gebeurtenissen.
Hierna is het weer een en al serieusheid. Kunnen Gaunt en Ellwood met elkaar leven, en waar? Wat gaan ze doen als ze niet meer naar het front mogen, om niet te spreken van na de oorlog? Bang zijn voor witte veren op straat hoeven ze niet meer te zijn: ‘de oorlog stond op zijn gezicht getekend’.

De vertaling van Anke Frerichs leest zodanig vlot dat je bij momenten vergeet dat het origineel uit het Engels komt. Dialogen verlopen soepel, de sfeer rond verschillende personages en plaatsen komt eveneens goed over.
Een kleine opmerking over de titel: de oorspronkelijke titel In Memoriam had wat mij betreft best gehandhaafd mogen worden. Het is passender bij het boek dat als geheel als een fictieve In memoriam opgevat mag worden.

Het moge duidelijk zijn dat ik nogal enthousiast ben over Door het grote vuur, dat aanvoelt als een grote ontdekking. Na lezing kan dit boek voor mij in hetzelfde rijtje als de oorlogsklassiekers Im Westen nichts Neues, Journey’s End en In Stahlgewittern. Alice Winn is met deze roman een nieuwe Britse tegenhanger van E.M. Remarque en hoort thuis in de kast van iedere WOI-verzamelaar. Lezen dus!

Alice Winn, Door het grote vuur, vertaling: Anke Frerichs, Meulenhoff, 464 blz., 2023, 9789029095891.