Martine Letterie & Saskia Halfmouw – Kinderen van ver

In het nawoord staat: ‘Waarom schrijf je niet over mijn oorlog?’. Martine Letterie kreeg deze vraag meermalen van kinderen tijdens klassenbezoeken. Kinderen die dit vragen hebben alles achtergelaten, niet alleen hun huis maar soms ook naaste familieleden, hun huisdier, vriendjes en vriendinnetjes. Sommige kinderen kunnen vertellen over hun vaderland, sommigen niet. Dan hoor je op onverwachte momenten flarden van de tocht, over een land, zie je een schrikreactie bij een woord of komt er plots een opmerking van het verblijven in een tentenkamp als ze over zee zijn gekomen. Soms met de hele familie, soms met een paar familieleden. Soms alleen.

De kinderen Samuel, Fatima, Tamar en Azad wilden graag hun verhaal delen zodat er begrip en aandacht kan zijn. In ‘Kinderen van ver’ zijn ook ervaringen verwerkt van andere kinderen die niet met naam worden genoemd maar net zo belangrijk zijn. Verhalen voor alle leeftijden, al vanaf ong. 5 jaar. En wie kunnen dat beter dan Martine Letterie en Saskia Halfmouw.
De erg mooie en ingeleefde illustraties in pakkende kleuren laten je meeleven en meereizen op de tochten van de kinderen. De landschappen, het klaslokaal van Tamar waar ieder meisje er toch anders uitziet of de hoop kussens waaronder Fatima met haar zusje zit. Je voelt de nachtelijke kou en de spanning als Azad met zijn grote broer muisstil door het gebergte rijdt, vluchtend voor de Taliban. Of bij het verhaal van Samuel als hij zich met een deel van zijn familie in het maisveld schuilhoudt voor de zoeklichten. En daarna, weer midden in de nacht, de plaat van het instappen in gammele bootjes. Tamar komt op het vliegveld terecht van Kabul. Wie kent de schrijnende beelden niet van mensen die wanhopig proberen hun land te ontvluchten? Zoveel mogelijk met hun gezin. Alleen maar omdat zij als tolk hebben samengewerkt met Nederlanders die in Afghanistan waren gelegerd. Saskia Halfmouw heeft de emotie in hun blik gevangen.

Een kind dat vertelt over ‘mijn oorlog’ met daarbij de gezichtsuitdrukking zien, de emotie in de stem horen, de lichaamshouding die beduidend verandert, die ervaring blijft je bij, het doet pijn. Je wilt ze letterlijk omarmen terwijl dat soms nog niet kan; de angst in de ogen door het voelen van een hand. Je vaderland verlaten, je moedertaal niet meer vanzelf horen en spreken, om in een onbekend thuisland veilig te kunnen zijn en vooral te voelen heeft tijd nodig. Heel veel tijd. Herkenbaarheid in verhalen kan hierbij helpen.

Herkenning, begrip, verwerking, daarom is het zo belangrijk dat dit boek er is. Dat je zelf kan lezen over waarom Samuel zijn opa nooit meer zal zien. Samuel die graag met opa voetbalt en al nachten tussen het wasgoed met zijn familie slaapt vanwege inslaggevaar. En dan met mama en zijn broers en zusje als dieven in de nacht met vele andere vluchtelingen de grens overgaan. Het begin van een lange moeilijke tocht via Turkije, ook omdat een broer van Samuel gedragen moet worden. Het verhaal van de zevenjarige Fatima uit eveneens Syrië omvat een reis van meer dan een jaar. Een tentenkamp, lopen in het donker, weer het tentenkamp in Griekenland en tenslotte in een overvol busje stiekem tot aan weer een grens te worden gebracht. Bij Azad thuis is er een inval en wordt zijn vader meegenomen. ‘Ineens staan er drie mannen midden in de kamer. / Ze dragen tulbanden en er hangen machinegeweren aan riemen om hun schouders.’ Tamar gaat graag naar school. Ze mag tot de Taliban het verbiedt. Ze had een fijne juf die haar meegaf: ‘Vergeet nooit hoe belangrijk het is dat je naar school kunt gaan. En durf te dromen! Meisjes kunnen alles worden, echt waar.’

Dromen en herinneringen kunnen je helpen om door te zetten, zo laten de verhalen van deze kinderen zien. De ene had een beertje, de volgende oma’s sjaal of een liedje waaraan werd gedacht, verteld of gevoeld toen ze moeten vluchten uit hun thuisland vanwege geloof of werk. Alle vier de kinderen wonen nu in Nederland. Ze vertellen gezamenlijk achterin hoe het verder is gegaan en waar ze nu veilig wonen, naar school gaan en vooral over hun drijfveer wat ze later willen worden.

Een prachtig, waardevol boek voor een breed publiek van jong tot ouder waarin Martine Letterie op de voor haar kenmerkende prettige wijze woorden heeft gegeven aan indrukwekkende gebeurtenissen. Het geeft stof tot nadenken en bespreken. Neem tijd om de realistische illustraties van Saskia Halfmouw tot je te nemen. Licht er één uit en praat of schrijf erover. In iedere klas of straat is er een kind dat een eigen verhaal kan vertellen of beelden voor ogen ziet.

Uit dit boek vallen korreltjes zand. Het werd maanden terug gelezen op een zonnig strand. Het moest uit. Aan een andere kust dan waar de kinderen door nood waren. Kinderen waarvan de verhalen je bij blijven. Verhalen die belangrijk zijn voor iedereen. Over onderdrukking en oorlog maar ook over het waardevolle van samenleven met alle culturen. Over vrijheid in denken en doen, een groot goed. En: ‘durf te dromen!’

Martine Letterie, Kinderen van ver, illustrator Saskia Halfmouw, Leopold, 2022, 144 blz., 9789025884147