door Arend van Dam heeft een druk jaar: hij is gevraagd om het Kinderboekenweekgeschenk te schrijven, werkt ondertussen aan een jeugdboek en in maart is er ook nog een nieuw boek van zijn hand verschenen. Ik spreek de jeugdboekenauteur over Hoe fel de zon ook scheen, dat de Tweede Wereldoorlog voor kinderen kleur geeft.
We ontmoeten elkaar helaas niet in levenden lijve in zijn thuisstad Breda, maar door middel van beeldbellen lijkt het toch alsof ik tegenover Van Dam aan de schrijftafel zit. Achter hem is een enorme, maar gestructureerde boekenkast zichtbaar, die voor het grootste deel gevuld is met geschiedenisboeken over allerhande onderwerpen. Inmiddels neemt ook zijn eigen oeuvre steeds meer plaats in, niet vreemd als je bedenkt dat Van Dam al meer dan honderd kinder- en jeugdboeken heeft geschreven.
Je nieuwste boek is Hoe fel de zon ook scheen, een boek met twintig (voorlees)verhalen over de Tweede Wereldoorlog voor jonge kinderen. Hoe is dit boek ontstaan?
‘De oorlog vind ik een lastig onderwerp, ik heb er niet voor niets pas één keer eerder over geschreven, in Werken voor de vijand. Dat ging over mijn vader die als dwangarbeider naar Duitsland moest. Door de eerdere serie Lang geleden waarin ik allerlei historische onderwerpen in de Nederlandse geschiedenis behandel, vroegen meesters en juffen van basisscholen of ik ook zo’n boek met voorleesverhalen over de Tweede Wereldoorlog kon schrijven. Met de Romeinen en Grieken kun je nog grappige verhalen verzinnen, maar de Tweede Wereldoorlog is ingewikkeld. Ik ben dus lijstjes gaan maken om in kaart te brengen wat niet mocht ontbreken in een overzicht voor kinderen vanaf acht jaar.’
De Tweede Wereldoorlog is een veelomvattende en indringende periode. Waarom is een overzicht voor deze doelgroep nodig?
‘Kinderen krijgen al vrij jong toch iets mee van deze oorlog, bijvoorbeeld door het boek Kinderen met een ster van Martine Letterie. Het is belangrijk dat kinderen het geheel gepresenteerd krijgen. In het grote aanbod van oorlogsboeken voor kinderen belichten de meeste schrijvers één aspect zoals de Hongerwinter, maar nu is er dit korte overzicht waar ook opa’s en oma’s iets aan kunnen hebben. Ik wilde als in een soort kleine canon alle begrippen uit deze periode in onze geschiedenis uitleggen. Wat is de Februaristaking, wat gebeurde er op D-Day, wie was de Soldaat van Oranje? Naast de bekende dingen wilde ik ook onbekende verhalen vertellen, van gewone mensen. Op de kaft van Hoe fel de zon ook scheen zie je een zonnige omgeving met Miep Gies op de fiets. Zij hielp Anne Frank en haar familie in het Achterhuis onder te duiken, maar hoe raakte Miep hierbij betrokken?’
Hoe zijn deze verhalen ontstaan?
‘Mijn eigen boekenkast is de basis, ik bekijk welke interessante verhalen hierin staan. Dan zoek ik contact met bijvoorbeeld het gemeentearchief in Weesp en het NIOD (Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie) in Amsterdam. Hier heb ik dagboeken gelezen van families in Noord-Brabant en Limburg. De meeste kinderen kennen alleen het verhaal van de bevrijding in het westen van het land, de zuidelijke provincies zijn onderbelicht. Ook de reddingsacties van Walter Süskind en Henriëtte Pimentel moesten erin en de relatief onbekende held George Maduro. Daarnaast wilde ik personen beschrijven die de “slechte” kant gekozen hadden, zoals Anton Mussert en Willem Mengelberg, een NSB’er en dirigent die alle joodse muzikanten ontslaat.’
Al jarenlang illustreert Alex de Wolf veel van je boeken. Hoe zorg je dat de samenwerking steeds goed blijft?
‘Klopt, Alex en ik werken al jaren samen. We zijn begonnen met Als ik later vader ben en de serie Lang geleden met daarin de speciale AVI-reeks die gebaseerd is op de historische tijdvakken. Alex komt nadat het manuscript af is met ideeën voor illustraties. Soms heeft hij een duidelijk idee over de vormgeving, de andere keer wil ik graag iets. Zie het als een middeleeuws steekspel! In Hoe fel de zon ook scheen moest duidelijk worden dat een oorlog niet alleen zwart-wit is, zoals je automatisch denkt na het zien van filmbeelden in zwart-wit. Daarom zijn alle afbeeldingen in kleur.’
Dit jaar is een bijzonder jaar voor je, maar 2019 was dat ook. In korte tijd kreeg je veel aandacht en werd je zo bekender bij het grote publiek. Hoe heb je dat ervaren?
‘Het was een fijn jaar waarin ik van de ene verrassing naar de andere ging. Een nominatie voor de Woutertje Pieterse Prijs, een Zilveren Griffel en dan de aankondiging dat ik het Kinderboekenweekgeschenk mag schrijven. Ik voelde me alsof ik op wolken liep. Alle prijzen en nominaties maken dat je automatischer serieus genomen wordt. Het maakte dat ik me beloond voelde voor mijn experimenteerdrift. Met De reis van Syntax Bosselman uit 2018 ben ik een nieuwe weg ingeslagen. Ik verwerkte er mijn eigen gedachtegang in over de slavernij. Hoe ver kon ik gaan? Het publiek reageerde er goed op. Daarna kwam De bromvliegzwaan over de Nederlandse taal. Nu richt ik me weer op de historie, want dat is een oneindige speelplaats van mogelijkheden. Ik heb er plezier in om steeds weer naar verhalen te speuren.’
Arend van Dam, Hoe fel de zon ook scheen, illustraties: Alex de Wolf, Van Holkema & Warendorf, 2020, 88 blz., 9789000371136.
3 gedachten over “Arend van Dam over Hoe fel de zon ook scheen”