De geur van een moeder – Lucia van den Brink

Mama en pap hadden me beide slechte dingen genoemd, en ik wist waarom: omdat ik anders was, een echt rotkind, anders zou mijn vader dit niet doen, omdat ik niet goed was, omdat ik goed moest worden.

Lentl is nog erg jong als ze haar moeder verliest en achterblijft bij haar alcoholverslaafde vader. Hij legt de schuld van haar moeders dood bij haar. Niemand om haar heen in haar netwerk, niemand op school die verder kijkt en vraagt hoe het met haar is. Tekenen is haar uitlaatklep en dat uit zich op latere leeftijd in heel goed kunnen tatoeëren. Haar huid komt vol te staan met herinneringen, dat wat tegen haar gezegd en aangedaan is.

De geur van een moeder van Lucia van den Brink stond al even op mijn te-lezen-lijst, nu het genomineerd is voor Beste Boek voor Jongeren was het tijd om het boek op te pakken. Door mijn werk in de hulpverlening zijn de onderwerpen mij niet onbekend en juist daarom sprak het aan.
Waar te beginnen met deze recensie na het uitlezen van dit boek? Het is erg goed geschreven, het verhaal bevat indringende thema’s en daardoor meer om over na te denken. Het leest vlot, door de manier van schrijven en de korte hoofdstukken. Dat is prettig, want tussen de regels door lees je meer dan er soms daadwerkelijk staat.

Je krijgt als lezer o.a. een beeld van het leven van Lentl als klein meisje, de tijd waarin haar ouders en  alleen haar vader niet bij machte was om voldoende voor haar te zorgen. Een tijd waarin het belang van een deur met een slot naar voren komt. Het zorgt tenslotte nog enigszins voor een gevoel van veiligheid. Maar ook het belang van voorspelbare gebeurtenissen, ook al zijn ze stom of vervelend. Een kind kan rekenen op voorspelbare momenten, het schept vertrouwen tussen ouder en kind en vergroot de betrouwbaarheid van een ouder.
Voorspelbaarheid was destijds iets waar ik me graag aan vasthield, omdat er zo weinig van was.

Ik was te veeleisend, te irritant, te dom en te gevoelig, wat er maar bij hem opkwam. Alles was ‘te’, en alles was mijn schuld.
Onaardige bewoordingen van naasten aan haar gericht, tatoeëert ze op haar huid. De inkt wordt opgenomen door de huidcellen, ingekapseld, waardoor de tatoeage blijft zitten. De huid, haar lichaam, accepteert de lelijke woorden die ze op haar lichaam schrijft. Als het ware accepteert ze dat ze niet goed is en lijkt het alsof ze haar schuld van ‘niet goed zijn’ inlost. Des te schrijnender wordt haar eerste tatoeage: het is allemaal jouw schuld.

Ik had het vanaf het begin al aangevoeld. Dat hij het zou zien. Zien wie ik echt was, wat er mis met me was.
Door het verhaal heen komen de vaste kernovertuigingen van Lentl terug. De gedachte niet goed te zijn en de angst dat fijne mensen om haar heen zoals Julian en Kirsten zullen ontdekken dat ze niet goed is. Een lastpak, een nietsnut, een eikel. Terwijl deze twee mensen een deel waren van haar nieuwe zelf opgebouwde bestaan, mensen die ze enigszins had toegelaten.

Maar als je zo alleen bent, altijd geweest, hoe weet je dan hoe goed of slecht het met je gaat, hoe weet je dan wat er met je is? Als lezer schoot al snel Posttraumatische stressstoornis door mijn hoofd gezien de herbelevingen. Als je dat zelf niet weet en je leven leeft volgens je eigen overtuigingen en regels, hoe bepaal je dan voor jezelf dat je misschien iets aan hulp kan gebruiken?
Voor Lentl is het lastig, maar ook voor haar omgeving. Het is lastig te begrijpen voor niet-wetenden/onwetenden hoe verwaarlozing en emotionele mishandeling doorwerkt in iemands leven, als je al weet dat er sprake was. Zeker als iemand zoals Lentl het niet deelt/durft te delen met anderen uit angst niet goed gevonden te worden of haar ouders met haar woorden te verraden. Loyaliteit blijft, het blijft ook iets moeilijks.

Een mooie nominatie voor Beste Boek voor Jongeren en ik denk ook goed leesbaar voor jongeren. Het is een mooie opstap naar meer en biedt vooral een inkijk in het leven van iemand met een dergelijke jeugd en de gevolgen ervan. Een rauw en vooral eerlijk boek over overleven, niemand toelaten en altijd maar doorgaan. Toch is De geur van een moeder ook een boek over doorzettingsvermogen, kracht om door te gaan en het opbouwen van een eigen leven met vriendschap en liefde.

Lucia van den Brink, De geur van een moeder, Ambo Anthos, 2022, 271 blz., 9789026354779