door Plotseling kronkelt er een nieuwe rivier door Koraalboom. Door zijn grillige en veranderende vorm kan de bevolking er moeilijk mee leren leven, bruggen kunnen niet gebouwd worden. Eva Meijer schreef met De nieuwe rivier een roman over de band tussen mens en natuur, verweven met een vleugje mysterie.
‘De rivier spleet de aarde in tweeën. (…) Bocht na bocht werd door het land een lijn getrokken en toen de mensen ’s ochtends hun gordijnen opendeden lag zij daar, bruin en glanzend (…).’
Het is een raadsel voor de bewoners van het stadje Koraalboom hoe de rivier er ineens kon komen. Wetenschappers denken dat de grootschalige sojateelt de bodem heeft uitgeput, dorpsbewoners zoeken de oorzaak in het verstoorde evenwicht tussen hen en de oude goden. De Engelse journalist Janet is in Koraalboom om een reportage over de rivier te schrijven, als sojaboer en dichter Hugo Frys wordt vermoord. Janet gaat op onderzoek uit.
Mens en natuur
De nieuwe rivier kun je voluit een ecologische magisch-realistische roman noemen. Meijer vertelt dat ze het lastig vindt om het boek in één genre te stoppen. ‘De uitgeverij prijst het aan als ecodetective, ik zag het als magisch-realistisch moordmysterie,’ vertelt ze. ‘Ik wilde in elk geval nu eens een roman schrijven over de omgang van de mens met de natuur. In mijn eerdere boeken, zoals Het vogelhuis, staat het menselijk bestaan centraal, en de existentiële vragen die daarbij horen. Nu wilde ik schrijven over de verhouding mens-aarde, die in onze tijd wringt. Omdat ik filosofe ben en me in mijn werk voor het grootste deel bezighoud met filosofie, zit dat onvermijdelijk verweven in het verhaal.’
Voor deze roman gebruikte ze elementen uit de hele wereld, zoals eeuwenoude volkssagen, dieren en landschappen. ‘Eigenlijk is Koraalboom op de omgeving van Zuid-Amerika gebaseerd, de personages spreken Spaans. Dit komt doordat ik na een bezoek aan Mexico een paar jaar geleden een nieuwsbericht las over een rivier die plotseling was ontstaan. De mensen daar moesten opnieuw uitvinden hoe ze moesten omgaan met de natuur.’
In het boek kijken enkele personages, zoals de jonge vrouw Maia en de geoloog Rafel, goed naar hun omgeving, waarbij opvalt dat ze veel kleur benoemen. Meijer: ‘Dat klopt, ten eerste vielen me tijdens mijn verblijf in Zuid-Amerika de kleuren in de natuur op. Daarnaast verrijkt aandacht besteden aan kleur de manier van kijken in het algemeen. Een bewolkte grijze dag in Nederland is heus niet alleen maar grijs, er is nog veel meer te zien. Hopelijk worden lezers gestimuleerd om hun omgeving beter te bekijken.’ Toch wil de auteur niet degene zijn die haar lezers een andere of betere levenswijze oplegt. ‘Ik ben ook maar een personage in het bestaan van de wereld, één die die wereld ook beschrijft,’ legt ze uit. ‘Het is niet de bedoeling om een visie of diepe filosofische gedachte op te leggen, maar juist te tonen hoe iemands leven kan zijn, of in dit geval een episode uit het leven van de samenleving rond Koraalboom.’
Herinneringen
In De nieuwe rivier vormen de personages en hun verschillende taaluitingen samen een mozaïek. ‘De poëzie van Frys, de nieuwsartikelen van Janet, de herinneringen van Maia, het academische werk van Rafel; ze horen er allemaal bij. In het verhaal worden de bibliotheek en de rivier ook een soort personages. Ze veranderen en bewegen, dingen en mensen raken erin kwijt, de bevolking weet niet hoe ermee om te gaan. Alle elementen samen zijn metaforisch voor de band tussen mens en natuur: ze gaan er allemaal op een bepaalde manier aan. De natuur blijkt altijd sterker.’
In het boek staat een passage over herinneringen die verhalen worden en onbetrouwbaar kunnen zijn. Meijer vertelt: ‘Herinneringen geven op elk moment een ander beeld van een tijd in je leven. Ook een samenleving heeft steeds periodes van reflectie waarin andere herinneringen centraal staan en dus andere thema’s belangrijk zijn. Denk aan het moment dat er voor het eerst excuses voor het Nederlands kolonialisme in Indonesië werd gemaakt, of de maand mei waarin Dodenherdenking en Bevrijdingsdag de belangrijkste dagen zijn.’
In het boek is één van de thema’s het contact tussen de mensen en de aarde en mensen onderling. Hoe is het om juist in deze tijd waarin lichamelijk menselijk contact van dichtbij ontbreekt, je boek te lanceren? ‘Een beetje vreemd is het wel. Ik geef graag lezingen waarbij je direct ziet hoe je verhaal bij het publiek aankomt en hoe men reageert op grapjes. Nu heb ik een online boekhandelstour gedaan, waarvoor ik filmpjes heb opgenomen. Van tevoren hadden mensen vragen ingestuurd over eerder verschenen boeken, zodat ik het toch nog een beetje persoonlijk kon maken. Aan de ene kant komt De nieuwe rivier op het goede moment: misschien zet het mensen aan tot bezinning wat betreft het gebruik van de aarde en onze omgang met de natuur. Aan de andere kant kijk ik mijn publiek het liefst weer zo snel mogelijk in de ogen!’
Eva Meijer, De nieuwe rivier, Das Mag, 2020, 296 blz., 9789493168244.
Dit interview is eerder verschenen in de Boekenkrant.
