door Met geit Dodo in de Zjigoeli
Als je meer boeken hebt gelezen over de DDR en de val van de Muur, moet Lutz Seiler ook aan je lijst toegevoegd worden. Stern111 is een Wenderoman, waarvan de term doet vermoeden dat het boek beantwoordt aan enkele conventies, maar alle tot nu gelezen titels over dit thema verschillen allemaal van elkaar. Zo ook Stern111, formaatje baksteen. Het verhaal is opgedeeld in hoofdstukken die je zou kunnen zien als onderdelen van een odyssee. Niet alleen figuurlijk, want de hoofdpersonen reizen bij elkaar opgeteld wat af. Het begint met de aankondiging van Inge en Walter die aan hun zoon Carl meedelen dat ze naar het Westen willen; het is net een paar dagen na de Mauerfall. Ze zullen vanuit een opvangcentrum proberen elders in het Westen onderdak en werk te vinden, Carl moet als ‘achterhoede’ in het Oosten blijven. Bijzonder zou je zeggen, voor Carl is het slechts deels een verrassing. Ze hebben een licht afstandelijke relatie (DDR-invloed of toch menselijk?) en dat schreef ik ook op over de schrijfstijl.
Dat wordt anders in de brieven die Inge aan Carl stuurt, waarin hij zijn ouders wat openlijker leert kennen. Maar andersom? Ze vragen hem niet wat hij eind 1989 eigenlijk wil en hij kan dan ook lang verbergen dat hij met de Zjigoeli, een Lada-model, naar Berlijn trekt. Daar aangekomen wordt hij opgenomen in de krakersscene, die zichzelf o.l.v. een zelfbenoemde herder leegstaande panden toeëigent. De hele stad is op drift en zoekt naar een nieuwe leefstructuur, wat je weer merkt aan het schrijven: hier komen zoveel personages ineens voorbij die op hun beurt voor veel dynamiek zorgen, dat ik aantekeningen ben gaan maken. Dat leest wat trager, maar gewoon doorgaan is het devies. Naarmate de tijd vordert, weten Carl (en zijn ouders) beter hoe te leven.
Ik reken Carls ouders ook tot de hoofdpersonen, want over hun belevenissen krijg je -via Carl- een en ander mee. Het lijkt echter de hele tijd of hij toevallig hun zoon was en ze hem min of meer plichtmatig op de hoogte houden. Pas na geruime tijd komt het tot een ontmoeting op een plek die blijkbaar al hun hele leven hun droom was, maar waar ze Carl buiten gehouden hebben. Zelfs op de vraag waar de Stern111, een radio van DDR-makelij, is gebleven, krijgt hij geen antwoord. Het ding staat symbool voor en blijft een herinnering.
Het epiloog past echt als afsluiter van een chaotische stad in een wervelende tijd. Je zou er echt van café De Assel en geit Dodo gaan houden – en dan, verrassing: de auteur heeft grotendeels over zijn eigen leven geschreven.
Kan vertaler Herman Vinckers een prijs krijgen voor dit werk? De auteur heeft ze al gewonnen, maar dit zodanig vertalen dat je dus verschillende gedachten hebt over de stijl etc., is wel bijzonder en is niet gemakkelijk. Hij heeft voor gebruikte gedichten ook andere boeken op moeten naslaan. Lezen dus!
Lutz Seiler, Stern111, vertaling: Herman Vinckers, Meridiaan, 2022, 536 pagina’s, 9789493169258.
