door Kleurrijke mensencollectie
De wereldzeeën, Cambodja, Burundi, Afghanistan, Mali, Irak, Bosnië, Nederlands-Indië. Enkele van de vele landen waar Nederlandse militairen naartoe uitgezonden zijn en die in het boek Sporen voorkomen. Hoe waren die missies en wat voor immateriële bagage namen de militairen mee naar Nederland? En wat kenmerkt de veteraan?
Olof van Joolen, jarenlang Defensieverslaggever bij De Telegraaf, en Niels Roelen, schrijver en veteraan, sloegen de handen ineen om veteranen uit diverse geledingen van de krijgsmacht te bevragen. Het resultaat is zesentwintig unieke portretten van mannen en vrouwen die in dienst van het Koninkrijk der Nederlanden naar onveilige gebieden zijn uitgezonden om daar bij te dragen aan vrede en veiligheid. Daarnaast schreef Van Joolen een reflectie op de vele ontmoetingen met veteranen die hij door de jaren heen had. Met sommigen bouwde hij een band op, dat gaat nou eenmaal vanzelf, en de invloed van een pakweg halfjaar durende missie op het leven van de militair fascineerde hem steeds meer.
Er is ook een hoofdstuk ingeruimd voor een waardevol gesprek met Tine Molendijk, wetenschapper aan de Nederlandse Defensieacademie. Ze houdt zich al een tijd bezig met de menselijke aspecten aan het militair-zijn en dus ook met de invloeden van missies. Iedere militair verandert iets. Niet alleen gebeurtenissen als een schietpartij hebben impact, ook een door de overheid opgesteld mandaat dat in de praktijk in een ander land niet werkt. Onvermijdelijk leidt dat tot situaties die gevoelens van onmacht en tekortschieten opwekken, waardoor iemand uiteindelijk aan de aandoening moral injury kan lijden. In de laatste jaren is voor deze ernstige zaken meer aandacht gekomen.
Het moet echt benadrukt dat slechts ongeveer 10% van de 100.000 veteranen met langdurige problemen kampt. Velen van de andere 90% werken juist met plezier door bij Defensie of kiezen voor een carrière elders. Opvallend vaak doen ze iets creatiefs en/of met training van bijvoorbeeld jongeren. In elk geval iets waardoor ze blijvend een bijdrage aan het land kunnen leveren.
Dennis van der Kraats bijvoorbeeld zette het Veteranen Search Team op. Na een frustrerende tijd in Afghanistan besloot hij de dienst te verlaten, maar in de jaren erna ging het niet echt beter. Zoals zijn vrouw zegt: “Hij was terug uit Afghanistan, maar eigenlijk nooit thuisgekomen.” In het VST biedt hij plaats aan andere rusteloze veteranen die in vermissingszaken de politie ondersteunen met zoektochten.
Of oud-marinevlootvrouw Amy van Son, die de drijvende kracht is achter het kunstproject Helmen vol Verhalen dat momenteel het land door reist. Ze biedt een platform aan kunstenaars en veteranenverhalen.
In Sporen worden ook vragen gesteld waar je wellicht als burger nooit over nadenkt. Er mogen nooit mensen op uitzending gestuurd worden die er niet klaar voor zijn. Maar hoe is het om te functioneren in een krijgsmacht waar steeds minder/te weinig munitie en materieel is voor oefeningen? (Dick Vonk) Tot waar ben je mens/mag je mens zijn? (Douwe Schoonderwaldt over de arme bevolking in Cambodja)
In de verhalen komen naast mooie tijden ook frustraties naar voren: het onbegrip bij burgers over uitzendingen, het besef dat voor de meeste mensen het leven in Nederland altijd belangrijker lijkt dan elders vechten voor vrijheid. Dat de Defensietop over grote gebeurtenissen als de Slag om Chora toen en nu zijn mond hield, helpt ook niet bij het kweken van wederzijds begrip. Hoe je het wendt of keert, operationele keuzes zijn voor niet-militairen alleen te begrijpen wanneer je veel uitleg krijgt over het wat en hoe in het militaire bedrijf.
Sporen is een verhalenbundel die in feite een kleurrijke uniformen- en mensencollectie verbeeldt. Als we er één ding uit kunnen leren, is het dat “de” veteraan niet bestaat. Iedereen maakt andere keuzes en reageert verschillend. Ga dus met hen in gesprek en leer bij. Het zijn net mensen. 😉
In gesprek gaan kan laagdrempelig tijdens de Nationale Veteranendag op het Malieveld in Den Haag. Op de laatste zaterdag van juni wordt er een programma georganiseerd waarvan het Defilé een belangrijk onderdeel is.
Olof van Joolen en Niels Roelen, Sporen, Volt, 2023, 272 blz., 9789021480640.
