door Dit boek lag al een tijdje in huis. De titel kwam langs in een krant, het omslag gaf niet direct een ‘wil ik lezen’, totdat we de boekenkast gingen ordenen en ontdoen van stof, wat een huishouden. Het pauperparadijs had ik in handen, een belletje ging rinkelen. Het leesexemplaar van Jansen! Het even inkijken werd een direct geheel doorlezen.
De ondertitel ‘de eeuw van een vrouw’ is zo mogelijk nog een betere titel dan De omwenteling want wat is er nog veel te winnen. Een woord als ‘streven’ bij een besluit geeft aan dat iets in de praktijk niet bepaald direct is geaccepteerd of in werking is.
Velen van ons zullen nog weten dat je niet automatisch pensioen opbouwde, laat staan evenveel verdient/verdiende als een man. Ik lees over ‘huisvrouwenloon’ waarvan hoogte afhankelijk was van de grootte van je gezin. Helaas, het bleef bij een voorstel. Het begrip herintreedster, moeder-mavo, dat loon belastingtechnisch niet meer bij het inkomen van de man werd opgeteld, de dolle mina acties, abortuswet, als kind en tiener kreeg ik veel mee. Ook zo er staat: “Blijven werken als moeder was begin jaren negentig niet meer zo gek, maar ook niet makkelijk. Kinderopvang was schaars en duur, de kosten wogen zelden op tegen het inkomen dat je als parttime werkende moeder kon verdienen.’ Inderdaad er werd niet naar vaders inkomen gekeken, ook niet eind jaren negentig, zeker niet in een conservatieve woonomgeving. Er werd niet door grootouders opgepast, je bent thuis. En daarbij nog de reistijd en openingstijden.
Het boek begint met een Verklaring van 230 jaar geleden, 1789. Het Franse l’homme dat als mens was bedoeld is in de praktijk man: Rechten van de man en de burger. Gevolg: de vrouw had geen rechten. Geen bezit, bankrekening, hypotheek/contract, onderwijs, functie; een mening. Veel blijft tot tweede helft 21e eeuw. Gelukkig is er nu veelal onderwijs voor iedereen, kunnen er kansen zijn op vervolgstudie, is ontwikkeling en zelf denken mogelijk. Soms nog steeds niet. Vrouwen worden in landen weer kansen afgenomen, rechten de afvalbak in. In de 22e eeuw!
De inmenging in een relatie door sociale omgeving en m.n. de kerk wordt ook besproken. Natuurlijk m.b.t. geboortebeperking of beter ‘kijken hoe de zaken erbij staan’ bij bezoek, je vraagt je nu af: hoe dúrfden ze! De ene kreeg nu eenmaal makkelijker 12 kinderen dan de ander die kinderloos bleef. En dan nog.
Veel wist ik, sommige punten laten je alsnog steigeren. Een overheid die zich bemoeide met hoe jij je vaat deed, wanneer je licht mocht gebruiken om maar iets te noemen. Je kreeg wel huishoudgeld, dat je moest verantwoorden. En ook weer een omgeving die schamper opmerkt dat je niet echt werkt, huishoudelijk werk was geen werk. Er was niet eens een wasmachine! ‘Je doet de hele dag niets en een vader kan niet een hele dag thuis zitten, hij past op.’ En als je al ‘buitenshuis’ werkte diende jij als vrouw alles op te lossen gezien kinderen en huishoudelijk werk. De maatschappij bepaalde veel, ook hoe de welwillende man zich moest opstellen en gedragen, laten we dat ook niet vergeten.
Dit boek, zie achterflap, is geschreven vanuit het perspectief van de moeder van de auteur, haar oudere zus en zichzelf. Dienstbaar en ondergeschikt. Mens zijn. Scholing. Een eigen leven. Een eigen verhaal. Vol feiten, geschiedenis, een journaal en krant trekt aan je voorbij. Het leest als een trein.
Ik kan nog veel meer vertellen over dit boek, het zit vol plakkertjes. Lees het graag zelf. Mij heeft het gegrepen en geraakt. Het is niet voor niets dat ik altijd tegen kinderen zeg: leer goed lezen, het is het begin van je toekomst. Zoek een opleiding die bij je past, zorg voor je eigen bestaan, je leven.
‘Ik denk aan Een kamer voor jezelf van Virginia Woolf, en aan de drie dingen die een vrouw nodig had om zich te kunnen ontwikkelen: een kamer, een geschiedenis, eigen geld.’
Suzanna Jansen, De omwenteling, Ambo Anthos, 2022, 272 blz., 9789026355493.
