door ‘Het begon als een heel gewone dag, de eerste schooldag na de vakantie.’ Van de gebruikte verleden tijd gaat iets onherroepelijks uit, je zit vol in het verhaal als je dit voor-nawoord hebt gelezen.
Nanne en broer Timo gaan ieder hun lesrooster ophalen. Zij op de ene school voor het 4e leerjaar, hij op een andere voor het 6e, wel beiden een examenjaar. ’s Middags zullen ze samen ‘Born to die’ spelen van Lana del Rey. Hij op piano, zij op gitaar. Beiden hebben een passie voor het spelen van muziek spelen en teksten schrijven. Timo wil zelfs schrijver worden. Nanne weet nog niet welke opleiding ze zal volgen, terwijl ze nu echt een keuze moet maken. Haar mentor laat de klas de eerste dag een formulier ‘Examens doen, en dan?’ invullen waarop ze spontaan schrijft:
‘de toekomst in een vragenlijst
wat je bent, wat een ander eist
onmogelijk om te weten
ik ben om te vergeten’
Terug naar huis fietsend kletsen de twee vriendinnen Nanne en Aaf over de zomervakantie, over jongens, over onderwerpen die gewoon zijn voor de leeftijd, telefoon in de hand. Een ambulance schept hen bijna. Als ze de straat inrijden staat er een politieauto voor de deur. De laatste zin uit het voor-nawoord krijgt een wrange betekenis: ‘De toekomst die als een lege agenda voor ons lag.’
‘Woorden van Timo’ lees je achterelkaar uit. De toegankelijke schrijfstijl van Tialda Hoogeveen en de benadering van dit niet eenvoudige onderwerp dragen daar zondermeer aan bij. Timo is dood, een verkeersongeluk. Is het pech hebben dat hij niet even later op de kruising was? Wat als de vrachtwagenchauffeur iets eerder was vertrokken of is het die fractie van een seconde dat de mobiele telefoon de verkeersveiligheid in het geding bracht? Het boek gaat niet over schuld. Het gaat over de eerste dagen m.b.t. het afscheid, over rouw, over het verhaal rondom een verlies dichtbij dat ieder op de eigen manier ervaart en moet ondergaan. Hoe je in een vacuüm kunt zitten en er voorzichtig weer lucht ontsnapt en binnenkomt.
‘Een broer die doodgaat is als een narcose, je bent verdoofd, alles is er, maar het komt door een dikke wolk je hoofd in.’
Nanne kan lange tijd haar gevoel niet uiten. ‘Haar ogen blijven droog.’ als haar vriendin Aaf volschiet en Nanne ongezien ‘Happiness is a butterfly’ dacht te zing en spelen. Steeds vaker durft ze ook piano te spelen, maar alleen als haar ouders niet thuis zijn. De communicatie onderling is niet makkelijk, ieder op het eigen eilandje en denken dat de ander ontzien moet worden. Tot Nanne een keer uitroept: ‘Hij is er niet meer, maar alles draait om hem. Kon die klootzak niet beter uitkijken?’
Alle fases van rouw komen voorbij. Er komen ongemerkt weer lichtpuntjes terwijl Nanne zich er vervolgens schuldig over voelt. ‘Het licht schijnt weer, uit het zwart komen kleuren tevoorschijn.’
Tijdens het eerste verwerkingsproces waarin de scherpste randjes enigszins slijten, is er naast van een paar vrienden, ook een luisterend oor van haar mentor. Hij ziet haar, gaat in gesprek en helpt haar richting kiezen gezien toekomst en opleiding. Als Nanne muziek maakt ervaart ze de aanwezigheid van Timo. Zijn woorden in die korte momenten stimuleren haar nog het meest om in zichzelf te geloven dat ze iets kan en verder kan, ‘Turn pain into art.’ Deze momenten zijn mooi en zuiver beschreven als ervaringen die meer mensen hebben en tijdelijk kunnen voorkomen.
Het boek is eerder uitgekomen in het Fries. Het is van toegevoegde waarde dat dit toegankelijke verhaal nu voor meer jongeren in het Nederlands taalgebied beschikbaar is. De geschreven teksten met soms doorhalingen, de muziek, de opbouw en het verhaal geschreven vanuit Nanne kunnen voor de doelgroep vanaf ong. 13 jaar herkenbaar zijn bij eenzelfde of vergelijkbare situatie in hun omgeving.
De aandacht voor hoe Timo in het leven stond en dat daarop keuzes worden gebaseerd ten aanzien van de uitvaart is mooi en kan een nadenker geven. De titel houdt hiermee verband. Het gesprek kan door dit boek zelfs gaan over ‘de feestgangers’, het opbaren in huis of wat als er een neiging tot ‘museum’ van materiële zaken ontstaat. De nadruk op het schooltype is niet handig m.b.t. de doelgroep, iedereen is evenveel waard en mag buiten beschouwing worden gelaten. Er is fijne ruimte voor de tijd erna waarbij het kan lijken dat er snelle stappen worden gezet, maar je ziet ook dat er regelmatig een stapje terug moet worden gezet. De leeftijd van Nanne mag vooral ervaren dat verder leven ook normaal is, dus ook verliefd worden. Een Timo blijft toch wel altijd bij iemand die een dergelijk verlies overkomt.
De aantrekkelijke omslagillustratie van Karst-Janneke Rogaar is in kleur en compositie sterk gekozen, evenals de enigszins afstandelijk schrijfstijl die dit binnenkomende onderwerp behapbaar maakt voor jongeren. De treffende zinnen en liedteksten kruipen vanzelf al in je gevoel.
Een realistisch, empathisch tot gevoelvol verhaal over kiertjes met kit, watten, nooit goed uitkomen, een achtbaan met blinddoek, het zusje van, een vriend erbij, een vriend weg, missen, voelen en doorgaan met losse stukjes. Hoort in iedere schoolmediatheek te staan.
Tialda Hoogeveen, Woorden van Timo, illustrator Karst-Janneke Rogaar, Ploegsma, 2023, 128 blz., 9789021684918
-> -> attendeer graag op de QR-code achterin voor de Spotify-lijst met voorkomende muziek.
‘Weet je hoe het voelt?’ vraagt Nanne. ‘Ze zeggen dat zwart geen kleur is, dat zwart ontstaat omdat er geen licht bij kan komen. Zo.’
‘Thuis is een schaakbord. Nanne zet strategische stappen om haar ouders te ontlopen.’
‘Ik denk dat Timo wil dat we hem nooit vergeten, maar ik denk ook dat hij wil dat we verder leven en gelukkig zijn.’
Eén gedachte over “Tialda Hoogeveen – Woorden van Timo”