door (en een paar van wie ik alleen maar gehoord heb)
Ik ga verdedigen wat van mij is. zegt een man die eind februari ’22 Oekraïne ingaat terwijl duizenden naar Polen vluchten. De Russen komen naar míj toe, ik niet naar hen, zegt hij en vervolgens: Iemand moet het doen.
Het eerste hoofdstuk en het relaas heeft mij dan al gegrepen. Even later een verslag van een gesprek met een vrouw die bij een bank in Kiev werkte: Mijn baas was een Rus,’ zegt ze. ‘En als ik er nu over nadenk, de Russen zien ons Oekraïners echt als tweederangs mensen. Het woord koloniaal valt, wingewest. De betekenis van het woord Oekraïne: aan de rand. Je hebt Rusland, Wit-Rusland en een land aan de rand.
Ik lees door over vele steden – de stad Leopoli van Joseph Roth -, verwoesting, herinneringen, ontberingen, vriendschappen, vluchten naar en via alle mogelijke plaatsen. Een evacuatie van het zoveelste ziekenhuis, touringcars staan gereed: ernstig zieke kinderen die bedreigd worden in hun behandeling, die hard nodig verder therapie moeten kunnen ondergaan. Het raakt. De kinderarts: Alles was goed tot een klein mannetje uit Rusland besloot ons aan te vallen, het is krankzinnig.
Gesprekken in treinen, met een machinist, een moeder met haar kind: ‘Ze zijn met tanks over mensen heen gereden. – Het lijkt allemaal wel een horrorfilm.’ Alleen deze speelt zich voor hun ogen af.
Tussendoor wordt er even gevlogen naar Istanbul waar inmiddels Koens gezin verblijft en tientallen ‘familieleden’ opvangt.
In april weer in Oekraïne. Kiev weer te bereiken waar nu overal massagraven zijn en destructie heeft plaatsgevonden. Waar niet? Lviv, Dnipro, Marioepol, Charkov, Donetsk, een rij namen die je hoort in journaals, waar Koens op de een of andere manier terechtkomt, over hoort en schrijft.
‘Had deze hele belachelijke oorlog niet voorkomen kunnen worden?’ Zoveel vragen. Meer onderhandelingen? Wie weet het? Algemeen: Het is Rusland, het is altijd Rusland geweest. 2014, 2004, 1997, 1945, 1933.
Triest zijn de mortuaria vol jonge Russische mannen: Ze willen ze niet hebben. Oorlogschirurgie ook.
Je leest in tempo door. De oorlog heeft haast.
Over hulpgoederen, ambulances met alle mogelijke belettering – gedoneerd – komend uit de richting van een oude kolchoz, nu veldhospitaal, en de trein die altijd nog stipt op tijd vertrekt. Repareren. Doorgaan.
Mensen die een leven in een tijdelijk of definitief ander land trachten op te bouwen.
Vrienden die plots opduiken. Vrienden die niet meer antwoorden.
Van de mensen die je ontmoet in oorlogsgebieden neem je direct weer afscheid.
Inmiddels bijna een jaar verder; dit boek werd in zomer 2022 geschreven. Hoeveel moet er nog gebeuren voordat. Hoeveel verhalen hebben mensen nog. Hoeveel veerkracht is er over. Nog steeds: Iemand moet het doen?
Ook wordt genoemd Moldavië lopen ‘ze’ in een dag omver, wat als ‘ze’ Oekraïne totaal innemen?
Een citaat van Tolstoj kom je tegen: Iedere oorlog eindigt met een vrede‘
De sporen en bruggen worden overal sneller dan ooit hersteld; richting Rusland niet.
Dit boek even inkijken voordat het wordt ingeleverd, werd even helemaal lezen, slechts fragmentarisch weergegeven. Toegankelijke schrijfstijl, kaartje voorin, nawoord m.b.t. ontmoette mensen.
Olaf Koens, Alle Oekraïners die ik ken, Nijgh en Van Ditmar, 2022, 192 blz., 9789038812502
Samenvatting
Wanneer Rusland buurland Oekraïne binnenvalt en miljoenen mensen het land ontvluchten, reist Olaf Koens in tegengestelde richting, dwars door een land vol bittere en blijmoedige ontmoetingen. Hij spreekt familie en vrienden, hij reist langs frontlinies, veldhospitalen en mortuaria.
In een uitpuilende evacuatietrein realiseert Koens zich dat hij de Oekraïners heeft onderschat. Hij begint hun namen en verhalen te noteren, legt uit wie ze zijn en wat ze drijft. Het zijn alle Oekraïners die hij kent. Uit de lange stroom ontmoetingen rijst een ruw, pijnlijk, hoopvol en vooral persoonlijk portret van een onrechtvaardige oorlog, van een land en een volk in verzet.
