door Wat is tijd, hoe kun je dit verschijnsel benaderen, wat valt er nog meer over te bedenken?
Laatst las ik Dwars door tijd en ruimte van Yannick Fritschy en toen bedacht ik me dat ik in de kast nog ‘Nu is later vroeger’ van Joke van Leeuwen had staan. Deze twee boeken blijken een goede aanvulling op elkaar.
Het boek van Fritschy vind ik geweldig omdat het vanaf de historie tot nu diep ingaat op de natuurkundige kant van tijd. Hoe zijn wetenschappers tot bepaalde formules en afbakeningen gekomen; wat zegt Einstein nu eigenlijk en is tijdreizen wel of niet mogelijk? Daaraan is onvermijdelijk het ruimtelijke aspect van het heelal gekoppeld. Niet voor niets spreekt men van ruimtetijd (die anders loopt dan aardetijd). Voor mij logisch omdat ik van jongs af aan hier vaker over gelezen heb, anders is het aan te raden om ‘Dwars door…’ in stukjes tot je te nemen.
Waar Fritschy in zijn boek afsluit met de tijdbeleving in iemands hoofd, speelt dat filosofische een veel grotere rol bij Joke van Leeuwen. ‘Nu is later vroeger’ kent een minder vastomlijnde structuur maar voelt wel intuïtiever aan. Ook hier wordt het tijdsbegrip grotendeels chronologisch aangepakt, maar met meer zijstapjes naar kalenders, zonnewijzers, soorten wekkers en vooral: gedachten over tijd. Wat is “niks” voordat er iets was? Hoe werkt je geheugen en wordt tijd nu beter gebruikt dan vroeger? Het leuke is dat Van Leeuwen met futuristische kunst, muzieknoten en stripjes tijd op papier zet.
Kortom: twee boeken met globaal één thema, maar twee verschillende uitwerkingen waarbij de ene niet beter dan de andere is. De toch al geïnteresseerde lezer pakt ze allebei wel op!
Joke van Leeuwen, Nu is later vroeger, Querido, 2018, 128 blz., 9789021414300
