Martine Letterie – Wij blijven bij elkaar

Dit indrukwekkende boek lag al maanden te wachten om te worden gelezen. Een boek van Martine Letterie pak ik altijd met interesse op. Vooral de verhalen m.b.t. de Tweede Wereldoorlog die altijd over kinderen of jongvolwassenen gaan. Ze zijn toegankelijk geschreven, goed gedocumenteerd en zelfs een drietal voor jongere kinderen, waarvan ‘Verboden te vliegen’ werd bekroond met de Thea Beckmanprijs en ‘Kinderen met een ster’ met een zilveren griffel.

Dit boek over de Joodse familie Birnbaum is het eerste waarin zij schrijft over kinderen ín een concentratiekamp. Waarschijnlijk is dit juist de reden dat ik het langer liet liggen. Het grijpt aan, ondanks dat we elkaar erover hebben gesproken, zij mij heeft verteld over haar reis naar Israël om de ‘kinderen’ te ontmoeten, alles zo veel als mogelijk kloppend geschreven moest zijn, dit een verhaal van hoop is.

Het boek bestaat uit zes delen. Ieder deel is vanuit één of meer van de kinderen geschreven. Ieder hoofdstuk beschrijft realistisch een deel van hun ‘zwerftocht’ te beginnen op 9 november 1938 in Berlijn. Vader is dan al uit ‘logeren’. De dan nog vijf kinderen worden door moeder op de trein gezet naar Nederland. Daar aangekomen is het al ‘wij blijven bij elkaar’. Later, via andere verblijfplaatsen in Nederland, krijgt het weer complete gezin met nu zes kinderen een familiehuisje toegewezen in vluchtelingenkamp Westerbork, daarna het doorgangskamp. Overal waar de Birnbaums komen zetten zij zich in voor weeskinderen, is de joodse traditie belangrijk en blijven zij geloven in Pesach vieren in Jeruzalem. Zelfs als zij op transport gaan en alle vernedering en ellende in Bergen-Belsen moeten ondervinden. Ook daar is een weeshuis in een barak door hen geleid. Mede door een enorme vasthoudendheid, doorzettingsvermogen, dapperheid, verbondenheid en een dosis geluk hebben zij dit weten te overleven. Ze komen terug in Nederland. Er wordt om een paspoort gevraagd, papieren die er vanzelfsprekend niet zijn, weten we nu. ‘Volgens de richtlijnen kunnen we u dan niet toelaten.‘ Ze kunnen blijven, de nachtmerrie is echter nog niet voorbij. Uiteindelijk maken ze de langverwachte reis naar hun land.

Een waargebeurd verhaal over een joods gezin in erbarmelijke omstandigheden dat indruk maakt en raakt. Door de verschillende vertelperspectieven lees je dat ieder kind deze tijd op eigen wijze heeft beleefd. Je leert over de tradities en vieringen die zoveel als mogelijk doorgang vonden. Een verhaal van hoop, angst en onderlinge verbondenheid. Dagelijkse gebeurtenissen in een gezin, vriendschappen en school zijn onderdeel van het verhaal. Er wordt niet over alle gruwelijkheden verteld waardoor het voor de goede lezer vanaf 12/13 jaar gelezen kan worden. Een landkaart met alle verplaatsingen is van toegevoegde waarde.

Dit alles doet geen volledig recht aan dit bijzondere document. Lees zelf over Sonni, Gina, Yakov, Zwi, Suzi en Sampi. Een aanrader voor iedereen. Oorlogen en vluchtelingen zijn er nog steeds. Geef verhalen door.

Martine Letterie, Wij blijven bij elkaar, Leopold, 2020, 208 blz., 9789025878917