door Als je ’s avonds nog even in een boek begint en er ’s morgens direct in doorleest, is het een pakkend, vaak stevig verhaal. Dat doorlezen gebeurde nadat er over slechts veertig bladzijden al bijna een kwartier was gesproken. Zo intensief is het verhaal over het leven van, dé levens, van Lanya.
Het verhaal dat door Lanya wordt verteld en is opgetekend door Mirjam Oldenhave is bijna niet bevatten waargebeurd. Toen het boek in 2023 verscheen, zag je het zwart witte omslag vaak voorbijkomen in de media. Soms blijft dan daardoor een boek even liggen, soms komt het doordat je zelf een moment te veel hebt te verstouwen. Maar wanneer heb jij teveel als je dit boek leest? Iedere keer dat je denkt nu kan er niet nog meer bij in dit jonge leven en erger dan dit kan het niet worden, komt er nog een wending die onmenselijk is voor een tiener die Lanya dan al die jaren nog steeds is. Helaas is het de waarheid en leeft ze verschillende levens.
In het kort de inhoud, want samenvattingen zijn er vele te vinden. Lanya komt als zevenjarige te wonen in een warm Nederlands pleeggezin. Ze gaat naar school, heeft vriendinnen en ‘ is verwesterd’ zo ze later te horen krijgt. Haar ouders moeten zeven jaar wachten in een AZC totdat er een verblijfsvergunning is. De drie kinderen kunnen weer ‘thuis’ wonen. Er wordt van Lanya verwacht dat zij zich gedraagt als het Koerdische meisje van voor hun vlucht uit Irak. Een terugblik vertelt over deze niet eenvoudige tocht in het verder chronologisch vertelde verhaal.
Layna vangt een uitspraak tijdens een telefoongesprek op van haar vader. Ze gaan naar Irak, zogenaamd een vakantie. Ze zal worden uitgehuwelijkt aan een onbekende oudere man. Layna belt haar pleegmoeder, school wordt op de hoogte gesteld en hulp ingeschakeld. De keuze om weg te gaan naar een onbekende locatie moet zij zelf maken waardoor ze haar familie nooit meer zal zien. Maar wat is nooit als je nog minderjarig bent en je ouders bekend zijn?
Layna krijgt een noodplaatsing in een opvanghuis waardoor ze zich op onverwachte momenten direct en vaak moet verplaatsen. Schoolwerk gebeurt niet, vriendschappen zijn oppervlakkig en hulp lijkt verder weg dan ooit.
Het omslag en ook de binnen-illustraties van Carolien Wesselink treffen de sfeer en emoties, de leeg- en onzekerheid straalt af van Lanyas houding in het bushokje. En was het alleen maar dat bushokje want hoe verder je komt in het verhaal hoe meer je ontstellend leest over wat zij allemaal te verstouwen krijgt. Zonder te veel te willen vertellen voor wie het nog wil lezen: ze komt toch in Irak terecht en de uitdrukking ‘wat te mooi is om waar te zijn’, lijkt ook hier weer van toepassing. Wat als een sprookje begint, draait al snel om in een assepoestersrol. Roddel en achterklap zijn niet van de lucht, handelen uit eigen belang, een heersende hardnekkige utopie dat Nederland luilekkerland is en als aan de huwelijkse plicht is voldaan is alleen je paspoort nog van waarde en vooral handig voor de luiwammes waar kinderen in het geding zijn. Er lijkt niets meer over van de vooruitstrevende meid in de opvang die zou studeren, zelfvoorzienend zou zijn en een eigen huis zou hebben.
Vergeet tijdens het lezen niet dat Lanya uit een cultuur komt waarin traditie, trots, eer van de familie alsmede dat je trouw aan hen bent belangrijk zijn. In de Westerse cultuur, waarin autonomie wordt gestimuleerd, de vrouw rechten en zeggenschap heeft, is dit alles niet te bevatten. Het belang van diversiteit in alle lagen van de beroepsbevolking komt tot uiting door de agente in het begin van het verhaal, evenals de nodige pleegouders die er zíjn voor ieder kind en voldoende middelen voor en menskracht in de jeugdzorg en opvang in brede zin.
Een indringend goed leesbaar direct verteld verhaal vanaf ong. 13 jaar waarin vanaf de eerste zin de spanning voelbaar is. Een verhaal dat begrip kan geven aan leeftijdsgenoten of juist herkenning voor meiden in eenzelfde situatie. Een must voor een mediatheek. Je zal het maar zijn: Lanya, met zoveel schrijnende levens.
Mirjam Oldenhave, De levens van Lanya, illustrator Carolien Wesselink, 2023, 160 blz., 9789021684284
